b.1- Thay vì viết, tôi đưa lại một tài liệu do Bảo tàng Anh xuất bản trên blog của Bảo tàng này vào tháng 8 năm 2011, tức cách đây gần 10 năm, về vai trò và giá trị của nghề thủ công ngày nay như thế nào?

Lăng mộ của một người thợ thủ công vô danh, ảnh Bảo tàng Anh

Trước hai tháng mở cửa cho khách tham quan lăng mộ của một người thợ thủ công vô danh do Grayson Perry thực hiện (1), Bảo tàng Anh đã mời những người từ thế giới thủ công đóng góp ý kiến, chia sẻ suy nghĩ của họ về tầm quan trọng của nghề thủ công ngày nay. Người đầu tiên cho ý kiến là Teleri Lloyd-Jones, Trợ lý Biên tập viên của Tạp chí Thủ công - Crafts Magazine. Đây là một tạp chí độc lập, biên tập và xuất bản hai tháng một lần bởi Crafts Council, cơ quan phát triển quốc gia về thủ công đương đại ở Vương quốc Anh (2).

3,4 tỷ bảng Anh mỗi năm với chỉ 28.000 hộ làm nghề thủ công cả Vương quốc là câu trả lời đơn giản về tổng doanh thu hàng năm của những người thợ thủ công đương đại ở đất nước này vào thời đó. Bấy giờ đó là một con số lớn, nhưng tất nhiên thủ công có giá trị hơn thế rất nhiều.

Hiểu được cách thức tạo ra một thứ gì đó và tại sao nó lại được tạo ra theo cách thủ công ... là điều quan trọng đối với cuộc sống hiện đại hơn bao giờ hết. Thủ công là ngôn ngữ của vật chất, cho biết nguồn gốc hay nơi xuất xứ hoặc lịch sử sớm nhất được biết đến và kiến thức về cách chế tạo chúng. Đó là học về giá trị của mọi đồ vật. Chắc chắn, những thứ làm thủ công, được làm tốt không có giá rẻ nhưng giá trị của chúng không chỉ là tiền. Đó thực sự là vấn đề chính trị và xã hội - để biết làm thế nào và ở đâu một cái gì đó ra đời khiến chúng ta đầu tư nhiều hơn vào chúng, vì vậy chúng ta trở thành những người tiêu dùng có trách nhiệm hơn. Đồ thủ công tự nó có những thú vị về thẩm mỹ độc đáo nhưng cũng đan xen một loạt các giá trị khác nhau, có thể là chống chủ nghĩa tiêu dùng, "chủ nghĩa địa phương", thân thiện với môi trường, hoặc thậm chí chỉ là thời trang cũ.

Ngay khi chúng ta mở rộng tầm mắt ra ngoài cửa hàng hoặc phòng trưng bày, chúng ta thấy đồ thủ công xuất hiện ở những nơi không thể ngờ tới. Lấy ví dụ về ca ghép khí quản gần đây (2011), một ca đầu tiên trên thế giới. Nó thành công không chỉ nhờ sự khéo léo của đôi bàn tay của những bác sĩ phẫu thuật mà còn nhờ một nghệ nhân thủy tinh tên là Matt Durran, người đã tạo ra khuôn để trồng giàn cấy ghép. Năm ngoái (2010), một bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình từ Bệnh viện Hoàng gia Glamorgan đã  vào vai một người trẻ tuổi học nghề thợ mộc, đã nhận ra những điểm tương đồng trong thực hành của họ: dụng cụ, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề. Những kỹ năng này mang tính đa ngành, không phải nghệ thuật hay khoa học, nhưng luôn luôn khó đạt được và luôn có giá trị.

Vì vậy, có lẽ một phần giá trị của thủ công bị nhốt hay khóa chặt trong sự nhầm lẫn tệ hai. Các cuộc hôi thảo, hội nghị được tiến hành chỉ đề cập và thảo luận về các góc cạnh mờ nhạt và nói lặp của chúng. Một bác sĩ phẫu thuật có thể có kỹ năng liên quan đến cây kim và sợi chỉ trong những ngón tay của họ tương tự với một người có sở thích hoặc hành nghể thủ công khác và hoàn cảnh làm việc của họ không thể khác hơn. Tất cả chúng ta đều có thể đồng ý rằng một người thợ gốm ngồi trên bàn xoay có kỹ năng thủ công nhưng còn một thợ uống tóc, hoặc một kỹ thuật viên phòng thí nghiệm thì sao? Trên thực tế, liệu có thể có một người thợ thủ công hoàn toàn không sử dụng đôi tay của họ để làm ra mọi thứ không? Những công nghệ kỹ thuật số đang phát triển, như in 3d, chỉ là một công cụ khác trong hộp công cụ của họ hay chúng là một công cụ thay đổi cuộc chơi?

Những gì nghề thủ công một quốc gia làm ra là một phần của cấu trúc xã hội, bản sắc của quốc gia đó. Tầm quan trọng như vậy gần đây đã được công nhận về mặt chính trị khi chính phủ Anh ra mắt chương trình "Made by Britain - sản xuất bởi nước Anh" (by- bởi, không phải in - tại - NL) để tôn vinh sự khéo léo và sản xuất trong nước. Rõ ràng đây là vấn đề chính trị. Mặc dù phần lớn nền kinh tế của chúng ta không được xây dựng dựa trên việc tạo ra mọi thứ, nhưng động lực văn hóa để tạo ra chúng lại có sức mạnh chính trị, nó lay động theo nhịp tim của người dân. Điều quan trọng ở đây là nuôi dưỡng và giáo dục mọi người suy nghĩ về kỹ năng đôi bằng tay, đảm bảo những người trẻ tuổi có thể khám phá tài năng của chính họ và truyền kỹ năng đó cho thế hệ mới.

Khi các kỹ năng và kiến thức vật liệu là trung tâm của nghề thủ công tiếp tục có giá trị to lớn, thì vai trò của chính chúng cũng thay đổi. Công nghệ phát triển với tốc độ chóng mặt và mong muốn của công chúng về tính xác thực ngày càng tăng khiến vai trò của hàng thủ công trở nên quan trọng đối với cuộc sống hiện đại. Dù là truyền thống hay đổi mới, nghệ thuật hay khoa học, được trưng bày bên trong cửa sổ phòng trưng bày hay ẩn mình ở những nơi không ngờ tới, việc làm ra các sản phẩm thủ công đều có sức mạnh thỏa mãn sâu sắc. Và tất cả những gì chúng cần ở chúng ta là một chút kiên nhẫn và sự đánh giá cao.

NGUYỄN LỰC (theo Teleri Lloyd-Jones)
__________

Bài đang viết tiếp theo
b.2- Một số nội dung quan trọng trong tìm hiểu di sản?
__________
(1) vi.wikipedia.org/wiki/Grayson_Perry
(2) blog.britishmuseum.org/what-is-the-role-and-value-of-crafts-today/

_____________