BẢN THẢO MỘT TIỂU LUẬN: GIÁ TRỊ CỦA NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ (27)
NGUYỄN LỰC
Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn,
Hiệp hội Làng nghề Việt Nam
PHẦN 3: HỒI SINH, KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ
I- VỀ HỒI
SINH, KHÔI PHỤC DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN THỐNG (tiếp
theo) (xem bài trước)
Các giá trị văn hóa
phi vật thể liên quan đến nghề thủ công truyền thống nêu trên chứa đựng nhiều
khái niệm cần làm rõ thêm sau đây:
Trước tiên, một
thành phần trong giá trị của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống
được gọi là “có giá trị lịch sử của cả một dân tộc, vùng miền”.
Sản phẩm thủ công truyền thống không chỉ có giá trị
văn hóa mà còn mang trong mình giá trị lịch sử của một dân tộc, vùng miền. Sự hình
thành và phát triển của mỗi loại sản phẩm đều có nguồn gốc và lịch sử phát triển
khác nhau, phản ánh sự phát triển văn hóa cũng như sự tiến hóa của con người
trong quá trình lịch sử.
Điều này đề cập đến sự liên kết sâu sắc giữa nghề
thủ công và lịch sử, văn hóa của một dân tộc hoặc vùng miền cụ thể. Điều này
còn có nghĩa là nghề thủ công truyền thống không chỉ là một phần của cuộc sống
hàng ngày, mà còn chứa đựng những giá trị lịch sử, truyền thống và bản sắc văn
hóa của một cộng đồng.
Các sản phẩm nghề thủ công truyền thống thường mang
trong mình những câu chuyện, huyền thoại, và kỷ niệm của dân tộc hoặc vùng miền.
Chúng thể hiện những kỹ thuật và phong cách truyền thống được truyền từ đời này
sang đời khác. Những sản phẩm này có thể là biểu tượng của một sự kiện quan trọng
trong lịch sử, một bộ phận của trang phục truyền thống, hoặc một phần của cuộc
sống hàng ngày của cộng đồng.
Giá trị lịch sử của nghề thủ công truyền thống
không chỉ thể hiện qua các sản phẩm, mà còn qua các câu chuyện, truyền thống và
kiến thức được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Nó giúp duy trì và bảo tồn
những giá trị văn hóa quan trọng của một dân tộc hoặc vùng miền và làm cho
chúng tồn tại và phát triển qua thời gian.
Tóm lại, "có giá trị lịch sử của cả một dân tộc,
vùng miền" là một thành phần quan trọng trong giá trị của di sản văn hóa
nghề thủ công truyền thống, đại diện cho sự liên kết sâu sắc giữa nghề thủ công
và lịch sử, văn hóa của một cộng đồng.
Việc bảo tồn và phát triển sản phẩm thủ công truyền
thống giúp giữ lại hồi ức lịch sử và truyền thống của dân tộc, vùng miền. Các sản
phẩm thủ công truyền thống của Việt Nam chẳng hạn, thể hiện sự đa dạng và phong
phú về văn hóa và lịch sử của đất nước, ví dụ:
- Áo dài: Là trang phục truyền thống của phụ nữ Việt
Nam, áo dài được tạo ra từ lâu đời, đến thế kỷ 18 và 19 được cách tân, phản ánh
sự phát triển của văn hóa, tâm lý đối với trang phục truyền thống của phụ nữ Việt
Nam. Áo dài cũng chứa đựng nhiều giá trị tinh thần, gắn với tình yêu quê hương,
tình cảm gia đình, tình bạn, tình yêu đất nước.
- Nón lá: Là loại sản phẩm thủ công truyền thống cổ
truyền của Việt Nam, nón lá được sử dụng để bảo vệ người sử dụng, đòi hỏi công
phu và kỹ thuật thợ thủ công tinh tế để tạo ra những chiếc nón đẹp và chất lượng.
Nón lá cũng thể hiện sự đơn giản, tiên dụng, nhẹ nhàng của việc sử dụng nguyên
liệu tự nhiên trong sản xuất.
- Đèn lồng:
Là một sản phẩm thủ công truyền thống được sử dụng trong các lễ hội của
người Việt từ rất lâu đời. Đèn lồng chứa đựng rất nhiều giá trị lịch sử và văn
hóa, phản ánh niềm vui, tình cảm phấn chấn và hiếu khách của người dân Việt
Nam.
Sản phẩm thủ công truyền thống mang trong mình giá
trị lịch sử của một dân tộc, vùng miền, không chỉ là sự phát triển văn hóa mà
còn thể hiện quá trình tiến hóa của con người và sự phát triển của nền kinh tế,
xã hội. Mỗi giai đoạn trong lịch sử, xã hội được ghi lại trên các sản phẩm thủ
công. Việc bảo tồn và phát triển giá trị này giúp cho các thế hệ tiếp theo hiểu
và tôn vinh giá trị và văn hóa của quá khứ.
Về yếu tố “tính
độc đáo và sự khác biệt” trong giá trị nghề thủ công truyền thống.
Yếu tố "tính độc đáo và sự khác biệt"
trong giá trị nghề thủ công truyền thống đề cập đến sự độc nhất và khác biệt của
các sản phẩm và kỹ thuật nghề thủ công truyền thống so với các ngành công nghiệp
hiện đại.
Một trong những đặc điểm quan trọng của nghề thủ
công truyền thống là tính độc đáo và sự khác biệt của các sản phẩm. Mỗi sản phẩm
thủ công truyền thống được tạo ra bằng tay, có sự tạo hình và hoàn thiện riêng
biệt từng chi tiết. Điều này tạo ra các sản phẩm độc nhất, không giống cái khác
và mang một phong cách riêng.
Các sản phẩm nghề thủ công truyền thống thường có
các yếu tố đặc trưng như hình dạng, màu sắc, hoa văn và vật liệu sử dụng. Những
yếu tố này phản ánh truyền thống văn hóa, lịch sử và môi trường của một dân tộc
hoặc vùng miền cụ thể. Điều này làm cho các sản phẩm trở nên độc đáo và nổi bật
trong đám đông.
Ngoài ra, các kỹ thuật nghề thủ công truyền thống
cũng mang tính độc đáo và khác biệt. Những kỹ thuật này thường được truyền từ
thế hệ này sang thế hệ khác và được bảo tồn trong một cộng đồng nhất định.
Chúng thường đòi hỏi sự kiên nhẫn, tinh thần cống hiến và kỹ năng chuyên môn để
thực hiện. Nhờ vào các kỹ thuật độc đáo này, các sản phẩm nghề thủ công truyền
thống có thể mang tính chất độc quyền và không thể sao chép.
Tính độc đáo và sự khác biệt của sản phẩm thủ công
truyền thống được thể hiện thông qua các
đặc điểm độc nhất và không trùng lặp giữa các sản phẩm trong cùng một loại,
lĩnh vực.
Mỗi sản phẩm thủ công truyền thống có một hình
dáng, màu sắc, chất liệu và kỹ thuật chế tác độc đáo, và có sự khác biệt giữa
những sản phẩm cùng loại. Sự khác biệt này thể hiện đặc trưng văn hóa và lịch sử
của mỗi vùng miền, con người.
Chẳng hạn, những chiếc áo dài truyền thống của Việt
Nam có sự khác biệt rõ rệt giữa các vùng miền. Áo dài là trang phục truyền thống
của người Việt Nam và có các biến thể khá đặc trưng trong từng miền.
Áo dài miền Bắc: Áo dài miền Bắc có kiểu dáng đơn
giản, tay dài, màu sắc của áo dài miền Bắc thường tối màu và truyền thống như
đen, xanh lá cây, xanh lam; thường có họa tiết in hoạt tiết trên áo dài, nhưng
không quá rực rỡ hay phức tạp; quần dài bên dưới áo dài miền Bắc thường có màu
trung tính như xám, trắng hoặc đen.
Áo dài miền Trung: Áo dài miền Trung thường có cổ
thấp và phần quần dài dễ di chuyển; màu sắc của áo dài miền Trung thường rực rỡ
và sôi động như đỏ, cam, vàng; có nhiều họa tiết trang trí, thêu hoa và hoạt tiết
văn hóa truyền thống. Nút áo cũng thường được thế và trang trí bằng những chi
tiết đá quý, gỗ nhỏ; áo dài miền Trung thường có kiểu dáng thoải mái để phù hợp
với hoạt động hàng ngày của người dân.
Áo dài miền Nam: Áo dài miền Nam thường có cổ cao,
vẽ cổ áo sát cổ, tay dài hoặc 3/4 tay; màu sắc của áo dài miền Nam thường tươi
sáng và nổi bật như trắng, hồng, xanh dương và vàng chói; họa tiết trang trí
trên áo dài miền Nam thường đơn giản và nhẹ nhàng như hoa sen, lụa, dây buộc…Quần
dài bên dưới áo dài miền Nam thường có màu sắc tương phản và là điểm nhấn của
trang phục.
Áo dài miền Bắc, miền Trung và miền Nam Việt Nam đều
có những đặc trưng riêng biệt về kiểu dáng, màu sắc và họa tiết. Mỗi biến thể
áo dài thể hiện đặc trưng văn hóa và phong cách của từng miền đất nước.
Hoặc những chiếc nón lá, mỗi vùng miền, địa phương
tạo ra những chiếc nón khác nhau. Nón lá có nhiều loại như nón ngựa hay nón Gò
Găng (sản xuất ở Bình Định, làm bằng lá lụi, thường dùng khi đội đầu cưỡi ngựa,
đánh giặc); nón cụ (loại nón thường xuất hiện trong các đám cưới miền Nam Việt
Nam); nón ba tầm (loại nón này phổ biến ở miền Bắc Việt Nam); nón bài thơ (ở Huế,
là thứ nón lá trắng và mỏng có lộng, thêu hình hoặc một vài câu thơ, nổi tiếng
với nét độc đáo của cảm hứng, hương vị của vùng đất Huế); nón dấu (nón có chóp
nhọn của lính thú thời phong kiến); nón rơm (nón làm bằng cọng rơm ép cứng);
nón cời (loại nón xé te tua ở viền nón); nón gõ (nón làm bằng rơm, ghép cho
lính thời phong kiến); nón lá sen (còn gọi là nón liên diệp); nón thúng (nón lá
tròn bầu giống cái thúng, thành ngữ "nón thúng quai thao"); nón khua
(nón của người hầu các quan lại thời phong kiến); nón chảo (nón mo tròn trên đầu
như cái chảo úp),... nhưng thông dụng nhất vẫn là nón hình chóp (wikipedia).
Sự độc đáo và sự khác biệt của sản phẩm thủ công
truyền thống còn thể hiện qua các kỹ thuật, công nghệ sản xuất độc đáo. Việc sử
dụng các nguyên liệu tự nhiên, thủ công, đòi hỏi cách nhìn, tay nghề, sự tinh tế,
và sự cần cù của các thợ thủ công.
Tính độc đáo và sự khác biệt của sản phẩm thủ công
truyền thống thể hiện giá trị và sự đa dạng văn hóa của mỗi vùng miền, dân tộc.
Nó có vai trò rất quan trọng trong việc bảo tồn di sản văn hóa và góp phần vào
sự đa dạng của nền văn hóa của thế giới.
Nghề thủ công truyền thống là một phần không thể
thiếu trong văn hóa của mỗi dân tộc, nơi mà con người sử dụng tay chế tạo ra những
sản phẩm thủ công mang tính độc đáo và sự khác biệt với sản phẩm công nghiệp hiện
đại. Tính độc đáo và sự khác biệt của nghề thủ công truyền thống phản ánh nét
văn hóa đặc trưng của mỗi dân tộc, vùng miền.
Điều đặc biệt của tính độc đáo của nghề thủ công
truyền thống chính là sự kết hợp tuyệt vời giữa các yếu tố như: tay nghề cao của
thợ thủ công, nguyên liệu tự nhiên, kinh nghiệm lâu năm của các thợ làm ra những
sản phẩm chất lượng và có giá trị văn hóa.
Tính độc đáo của nghề thủ công truyền thống nằm ở
việc tạo dựng ra những sản phẩm hoàn toàn có tính riêng biệt, không trùng lặp với
bất kỳ những sản phẩm tương tự nào.
Sự khác biệt của nghề thủ công truyền thống còn nằm
ở cách thức sản xuất. Nghề thủ công truyền thống luôn sử dụng các nguyên liệu tự
nhiên để tạo ra sản phẩm, và bất cứ sự thay đổi, cải tiến kỹ thuật sản xuất nào
cũng phải giữ nguyên tính thủ công, từ đó tạo nên sự khác biệt giữa sản phẩm
công nghiệp và sản phẩm thủ công.
Ví dụ, Đồ đồng đúc ở miền Bắc, miền Trung và miền
Nam Việt Nam có tính độc đáo và khác biệt dựa trên các yếu tố văn hóa, phương
pháp sản xuất và ý nghĩa.
Miền Bắc Việt Nam nổi tiếng với đồ đồng đúc có
phong cách cổ điển và truyền thống, thường mang những nét chất liệu đồng đặc
trưng của vùng sông Hồng. Những tác phẩm đồ đồng đúc ở miền Bắc thường thể hiện
các yếu tố văn hóa đặc trưng của vùng đất này như văn hóa tôn giáo, quan niệm
và truyền thống dân gian.
Miền Trung Việt Nam có sự giao thoa giữa phong cách
đồ đồng đúc của miền Bắc và miền Nam. Đồ đồng đúc ở miền Trung thường có sự kết
hợp giữa các yếu tố văn hóa của hai miền, tạo nên sự đặc sắc và đa dạng. Ảnh hưởng
của văn hóa miền Trung cũng thể hiện qua các tác phẩm đồ đồng đúc có độ chi tiết
cao và nét nghệ thuật tinh tế.
Miền Nam Việt Nam có tính đa dạng và phong cách đồ
đồng đúc riêng biệt. Đồ đồng đúc ở miền Nam thường mang những nét ảnh hưởng từ
văn hóa Nam Bộ, có sự kết hợp với các yếu tố văn hóa dân gian, tín ngưỡng và hoạt
động thường nhật của người dân. Những tác phẩm đồ đồng đúc ở miền Nam thường hướng
tới việc thể hiện các giá trị tâm linh, ý nghĩa truyền thống và sự tự hào về
văn hóa miền Nam.
Vì vậy, mỗi miền Bắc, Trung và Nam Việt Nam đều có
tính độc đáo và khác biệt trong việc sản xuất và ý nghĩa của đồ đồng đúc, phản
ánh nét văn hóa và truyền thống của vùng đất đó.
Tính độc đáo và sự khác biệt của nghề thủ công truyền
thống đóng vai trò không thể thiếu trong việc bảo tồn và phát triển văn hóa của
mỗi dân tộc, vùng miền. Từ những sản phẩm thủ công này, ta có thể cảm nhận nét
đặc sắc của văn hóa và sự độc đáo của con người của mỗi nơi.
Về “nguồn cảm
hứng từ nghề thủ công” khi xét đến giá trị nghề thủ công truyền thống.
Nghề thủ công truyền thống mang trong mình nguồn cảm
hứng rất đặc biệt. Đầu tiên, nguồn cảm hứng này xuất phát từ lịch sử và truyền
thống văn hóa của một quốc gia hoặc một khu vực. Các nghệ nhân thủ công thường
lấy cảm hứng từ các truyền thống dân gian, câu chuyện cổ tích, hoặc những biểu
tượng văn hóa đặc trưng để tạo ra các tác phẩm nghệ thuật độc đáo. Ngoài ra,
nguồn cảm hứng cũng đến từ tự nhiên và môi trường xung quanh. Các nghệ nhân thủ
công thường lấy cảm hứng từ cảnh quan, động vật, cây cối và các yếu tố tự nhiên
khác để tạo ra các sản phẩm có hình dạng, màu sắc và hoa văn đặc trưng. Nguồn cảm
hứng từ nghề thủ công còn bắt nguồn từ sự sáng tạo và khám phá của chính nghệ
nhân. Họ có thể sử dụng các kỹ thuật truyền thống và kết hợp chúng với các
phong cách và ý tưởng hiện đại để tạo ra những tác phẩm độc đáo và sáng tạo.
Giá trị của nghề thủ công truyền thống không chỉ nằm
ở sản phẩm cuối cùng mà còn ở quá trình tạo ra nó. Nó đòi hỏi sự kiên nhẫn,
tinh thần cống hiến và sự tôn trọng đối với các kỹ thuật truyền thống. Nghề thủ
công truyền thống cũng giữ cho các kỹ thuật và nghệ thuật truyền thống không bị
lãng quên và tiếp tục tồn tại qua các thế hệ.
Với nguồn cảm hứng đa dạng và giá trị văn hóa sâu sắc,
nghề thủ công truyền thống không chỉ là một nghề mà còn là một phần quan trọng
của di sản văn hóa của một quốc gia hoặc một khu vực.
Ngày nay, nghề thủ công truyền thống là nguồn cảm hứng
vô tận đối với nhiều nhà thiết kế, nghệ sĩ và những người yêu nghệ thuật. Bởi
vì nó chứa đựng rất nhiều giá trị văn hóa và sự độc đáo, nó đã và đang trở
thành một nguồn cảm hứng sáng tạo cho các nhà thiết kế và nghệ sĩ hiên đại. Nguồn
cảm hứng từ nghề thủ công truyền thống có thể bắt gặp ở:
- Màu sắc và họa tiết: Những màu sắc, họa tiết truyền
thống được sử dụng trong nghề thủ công đem lại sự cảm giác ấm áp, thân thiện và
gần gũi. Nhiều nhà thiết kế và nghệ sĩ đã sử dụng những họa tiết truyền thống
này để tạo ra những sản phẩm thiết kế sáng tạo và độc đáo hơn.
- Kỹ thuật chế tác: Sự tinh tế và kỹ thuật cao của
các thợ thủ công trong nghề thủ công truyền thống cũng là một nguồn cảm hứng
cho các nhà thiết kế và nghệ sĩ. Từ việc sử dụng các nguyên liệu tự nhiên, đến
các kỹ thuật truyền thống phức tạp, tất cả là những điểm cộng nhưng phức tạp được
sử dụng cho sự sáng tạo.
- Tính thẩm mỹ: Sản phẩm thủ công truyền thống có
tính thẩm mỹ cao, thường mang ý nghĩa tâm linh, văn hóa sâu sắc, và các giá trị
truyền thống của con người. Điều này giúp các nhà thiết kế và nghệ sĩ có thể
chuyển đổi ý tưởng nắm bắt được từ sản phẩm thủ công truyền thống thành những sản
phẩm có tính thẩm mỹ cao và ý nghĩa sâu sắc.
- Bảo tồn văn hóa: Việc truyền lại và giữ gìn các
giá trị văn hóa truyền thống cũng là một nguồn cảm hứng quan trọng cho các nhà
thiết kế và nghệ sĩ. Bởi vì nó giúp cho các nhà thiết kế và nghệ sĩ hiểu rõ hơn
về vẻ đẹp, ý nghĩa và giá trị của các sản phẩm thủ công truyền thống, kich thích
tài năng, thôi thúc sáng tạo.
Rõ ràng nghề thủ công truyền thống là một nguồn cảm
hứng vô tận cho các nhà thiết kế và nghệ sĩ. Những màu sắc, họa tiết, tính thẩm
mỹ và giá trị truyền thống của nó đều là những điểm nhấn, nguồn cảm hứng trong
sự sáng tạo của họ.
Vài “thành tựu
nghệ thuật của nghề thủ công truyền thống” có thể nhìn thấy.
Nghề thủ công truyền thống mang đến rất nhiều thành
tựu nghệ thuật độc đáo và đa dạng, phản ánh sự đa dạng văn hóa, bản sắc của từng
dân tộc, vùng miền. Một số ví dụ về thành tựu nghệ thuật đặc trưng của nghề thủ
công truyền thống sau đây:
a. Gốm sứ: Gốm sứ được coi là một nghệ thuật truyền
thống của nhiều quốc gia, với các sản phẩm bao gồm đồ dùng gia đình, đồ nội thất,
tượng trang trí với nhiều màu sắc, họa tiết đa dạng. Những làng gốm như Bát
Tràng, Hội An, Huế ở Việt Nam, Kyoto ở Nhật Bản, Limoges ở Pháp nổi tiếng khắp
thế giới. Các thương hiệu sản phẩm gốm truyền thống có thể được tìm thấy ở nhiều
quốc gia như Trung Quốc (đồ gốm Trung Hoa), Nhật Bản (đồ gốm Raku), Maroc (đồ gốm
Fes), và nhiều nơi khác.
b. Điêu khắc gỗ: Tạo hình từ gỗ được xem là một nghệ
thuật truyền thống ở nhiều nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam, Ấn
Độ…Với những tác phẩm giàu ý nghĩa và giá trị nghệ thuật như tượng Phật, nhân vật
truyền thuyết, cây trái, rồng … có giá trị tâm linh và lưu truyền lâu dài. Các
tượng và điêu khắc gỗ truyền thống có thể được tìm thấy ở nhiều quốc gia như Nhật
Bản (tượng Phật Bà Nữ A Di Đà), Indonesia (tượng Garuda), Ghana (tượng Ashanti)
và nhiều nơi khác trên thế giới.
c. Đúc đồng và bạc: Nghệ thuật đúc đồng và bạc truyền
thống có thể được tìm thấy ở nhiều quốc gia như Ấn Độ (đúc đồng Thanjavur),
Thái Lan (đúc đồng Lanna), Mexico (đúc đồng Taxco), và nhiều nơi khác. Tranh đồng
là một hình thức nghệ thuật truyền thống của Việt Nam, tạo hình bằng cách khắc
họa trên lá, tấm đồng, tạo ra những chi tiết tinh xảo, độc đáo mang ý nghĩa tâm
linh, tôn giáo hoặc chính trị.
d. Đan len và dệt thủ công: Nghề đan len và dệt thủ
công truyền thống có thể được tìm thấy ở nhiều quốc gia như Peru (áo khoác dệt
thủ công), Scotland (khăn choàng dệt thủ công), Mali (vải bogolan), áo dài, áo
gấm Việt Nam, khăn quàng, sari Campuchia, kimono Nhật, áo dài trắng Lào và nhiều
nơi khác. Những sản phẩm này thường có các mẫu hoa văn và kỹ thuật độc đáo.
đ. Thêu thùa: Nghệ thuật thêu thùa truyền thống có
thể được tìm thấy ở nhiều quốc gia như Ấn Độ (thêu thùa Kashmir), Việt Nam
(thêu thùa Hà Nội), Mexico (thêu thùa Tenango), và nhiều nơi khác. Những tác phẩm
thêu thùa này thường có các họa tiết phức tạp và màu sắc tinh tế.
Các ví dụ trên chỉ là một số trong số rất nhiều
thành tựu nghệ thuật của nghề thủ công truyền thống. Chúng có thể được tìm thấy
trong bảo tàng, triển lãm nghệ thuật, các làng nghề thủ công truyền thống, và
thậm chí trong cuộc sống hàng ngày của cộng đồng.
Khuynh hướng hiện nay là các nghệ nhân kết hợp giữa
nghệ thuật thủ công truyền thống và công nghệ hiện đại, cho ra đời những sản phẩm
sáng tạo, độc đáo và có tính cách mạng cao, ví dụ như thêu với sự hỗ trợ của trên
máy tính, phối màu cũng như họa tiết treo tường được thiết kế bởi máy tính, từ
đó giúp bảo tồn và phát triển sản phẩm nghệ thuật truyền thống.
“Sức mạnh
tinh thần” của nghề thủ công truyền thống là một thành phần của giá trị củ di sản
văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
Nghề thủ công truyền thống mang trong mình sức mạnh
tinh thần đặc biệt, vài điểm chính đáng chú trọng là:
- Bảo tồn và truyền lại giá trị văn hóa (đã nói
trên): Nghề thủ công truyền thống giúp bảo tồn và truyền lại những giá trị văn
hóa, bản sắc dân tộc, và truyền thống lâu đời. Những sản phẩm được tạo ra từ
nghề thủ công truyền thống có thể kể chuyện về lịch sử, văn hóa và cách nhìn,
quan niệm của một cộng đồng, góp phần vào sự đa dạng và sự tồn tại của nền văn
hóa. Đây là giá trị to lớn nhất của nghề thủ công truyền thống.
- Thiết thực và liên kết với thiên nhiên: Nghề thủ
công truyền thống thường sử dụng nguyên liệu tự nhiên và địa phương như gỗ, da,
len, tre, đồng... Điều này tạo ra một mối liên hệ sâu sắc giữa con người và
thiên nhiên, khuyến khích sự tôn trọng và bảo vệ môi trường tự nhiên. Ngày nay sự
liên kết với thiên nhiên hời hợt của con người trở thành tham họa đối với môi
trường sống. Phát huy giá trị này của nghề thủ công truyền thống sẽ trở nên hữu
ích cho con người hiện tại.
- Sự kiên nhẫn và tinh tế trong công việc: Nghề thủ
công truyền thống đòi hỏi cẩn thận, sự kiên nhẫn và tinh tế trong từng công đoạn
sản xuất. Thợ làm thủ công phải có sự tập trung và để ý đến từng chi tiết nhỏ,
và đây thường là hành trang tinh thần quan trọng để thành công trong mọi công
việc, tạo ra những công trình, sản phẩm đẹp và độc đáo.
- Tinh thần tái chế và tái sử dụng: Nghề thủ công
truyền thống thường sử dụng những nguyên liệu tái chế từ các vật liệu cũ, mang
đến sự tôn trọng, khéo léo, tiết kiệm trong việc sử dụng tài nguyên. Thông qua
việc tái chế và tái sử dụng, nghề thủ công truyền thống góp phần vào cách sống
bền vững và bảo vệ môi trường.
- Truyền giao kiến thức và kỹ năng: Nghề thủ công
truyền thống không chỉ là một nghề thủ công, mà còn là một phương tiện truyền,
chuyển giao kiến thức, kỹ năng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Điều này giúp
duy trì và phát triển vô số kiến thức, kỹ thuật và kỹ năng, giữ vững một phần cốt
lõi của văn hóa và bản sắc dân tộc.
“Phẩm chất
kiên trì” là giá trị vĩnh cữu nghề thủ công truyền thống.
Kiên trì là một phẩm chất quan trọng của nghề thủ
công truyền thống. Các thợ thủ công luôn duy trì đức tính kiên trì, nhẫn nại để
hoàn thành những sản phẩm với độ tinh xảo và chi tiết cao. Có thể thấy những điểm
cụ thể về phẩm chất kiên trì trong nghề thủ công truyền thống:
- Kiên trì trong quá trình học hỏi: Để trở thành một
thợ thủ công giỏi, người học nghề phải có lòng kiên trì, đam mê và cố gắng học
hỏi kỹ năng thủ công. Điều này đòi hỏi họ phải chịu khó, thường xuyên luyện tập
và học hỏi từ những người đi trước.
- Kiên trì trong quá trình sản xuất: Quá trình sản
xuất các sản phẩm thủ công truyền thống đòi hỏi sự kiên trì trong từng phút
giây, từ việc chuẩn bị nguyên liệu cho đến việc hoàn thiện sản phẩm. Thợ thủ
công phải kiên trì để tìm kiếm một cách làm đúng, an toàn và đạt được chất lượng
cao.
- Kiên trì trong việc giữ vững nghề nghiệp: Các thợ
thủ công cần phải có ý chí và sự kiên trì để giữ vững nghề nghiệp của mình. Điều
này đặc biệt khó khăn khi nghề thủ công truyền thống đang gặp phải nhiều thách
thức từ sự phát triển của công nghệ và sự thay đổi trong thị trường.
- Kiên trì trong việc bảo tồn nghề thủ công truyền
thống: Để bảo tồn nghề thủ công truyền thống, các thợ thủ công cần phải kiên trì
và luôn luôn suy nghĩ trong việc kết hợp giữa các phương tiện truyền thống và
công nghệ hiện đại. Ngoài ra, họ còn cần phải truyền đạt kiến thức và kỹ năng của
mình cho những thế hệ trẻ hơn, giúp chúng ta tiếp tục giữ vững và phát triển
nghề thủ công truyền thống vào tương lai.
Phẩm chất kiên trì là rất quan trọng trong nghề thủ
công truyền thống, giúp bảo tồn, phát triển và truyền lại giá trị cho đời sau.
Nói thêm “giá
trị kết nối giữa thế hệ” của nghề thủ công truyền thống
Kết nối giữa thế hệ của nghề thủ công truyền thống
là quá trình chuyển giao kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm từ những người thợ
có kinh nghiệm đến thế hệ sau. Điều này cần phải được thực hiện để bảo vệ và
phát triển nghề thủ công truyền thống, giúp các nghệ nhân truyền thống truyền đạt
những bí quyết và kinh nghiệm của họ cho các thế hệ sau tránh cho nghề thủ công
truyền thống bị mai một và bị lãng quên.
Giá trị kết nối giữa thế hệ trong nghề thủ công
truyền thống là một khía cạnh quan trọng của di sản văn hóa và nghệ thuật.
Thông qua việc truyền dạy từ thế hệ này sang thế hệ khác, kiến thức cùng kỹ
năng đặc trưng của nghề được bảo tồn và phát triển.
Thế hệ trước có thể truyền những kỹ thuật, bí quyết
và kinh nghiệm tích lũy suốt đời làm việc trong lĩnh vực thủ công tới những người
trẻ. Điều này không chỉ giúp duy trì và phát triển nghề truyền thống mà còn
giúp truyền cảm hứng và tạo động lực cho các thế hệ sau tiếp tục gắn bó và phát
triển nghề.
Kết nối giữa các thế hệ trong nghề thủ công truyền
thống cũng tạo điều kiện cho sự giao lưu văn hóa, trao đổi ý kiến và học hỏi lẫn
nhau. Nhờ vào việc chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm, nghệ nhân truyền thụ không
chỉ kế thừa những giá trị truyền thống mà còn phát triển và tạo ra những sáng tạo
mới.
Kết nối giữa các thế hệ cũng đóng vai trò quan trọng
trong việc bảo tồn và phục hồi các nghề thủ công truyền thống. Nhờ vào sự dẫn dắt
và hỗ trợ của những người đã có kinh nghiệm, những người trẻ có thể nhanh chóng
tiếp thu và áp dụng các kỹ thuật truyền thống vào công việc của mình, từ đó
giúp duy trì và phát triển các ngành nghề truyền thống.
Trong tình hình một số nghề thủ công truyền thống
đang dần bị lãng quên, giá trị kết nối giữa các thế hệ trở nên càng quan trọng.
Việc truyền dạy và hướng dẫn từ người già đến người trẻ đảm bảo rằng kiến thức
và kỹ năng quý giá của nghề không bị mất đi và có thể được phát triển trong
tương lai.
Tóm lại, giá trị kết nối giữa thế hệ trong nghề thủ
công truyền thống là một yếu tố quan trọng để bảo tồn và phát triển di sản văn
hóa và nghệ thuật. Qua việc truyền dạy, giao lưu và hỗ trợ lẫn nhau, các thế hệ
có thể cùng nhau đảm bảo rằng nghề truyền thống không chỉ tồn tại mà còn phát
triển trong tương lai.
Giá trị “thể
hiện đạo lý” của nghề thủ công truyền thống
Thể hiện đạo lý của nghề thủ công truyền thống có
thể được diễn tả thông qua một số giá trị và tư tưởng như sau:
a. Sự tôn trọng truyền thống: Điều này thể hiện qua
việc các nghệ nhân truyền thống luôn tôn trọng và giữ gìn những giá trị và kỹ
thuật của nghề một cách nguyên bản.
b. Kiên trì và cẩn thận: Nghề thủ công truyền thống
đòi hỏi sự kiên trì và cẩn thận, nghệ nhân phải sử dụng những kỹ thuật và công
nghệ truyền thống một cách cẩn thận để đạt được hiệu quả cao nhất.
c. Sự sáng tạo và tinh thần đổi mới: Mặc dù nghề thủ
công truyền thống có quy tắc cụ thể, nhưng nghệ nhân có thể sáng tạo và thay đổi
nó để tạo ra những sản phẩm đẹp và độc đáo.
d. Trung thực và chính trực: Nghề thủ công truyền
thống yêu cầu sự trung thực và chính trực, từ việc chọn nguyên liệu đến việc sản
xuất, nghệ nhân phải đảm bảo chất lượng và độ tin cậy.
đ. Tôn trọng môi trường: Nghề thủ công truyền thống
cần phải tôn trọng và bảo vệ môi trường, không gây ô nhiễm và bảo vệ tài nguyên
thiên nhiên để cho những thế hệ sau còn sử dụng.
Nghề thủ công truyền thống có một giá trị là “thể
hiện đạo lý” vô cùng quan trọng. Việc truyền đạt và duy trì những kỹ thuật, kỹ
năng và phong cách truyền thống là một cách để ghi nhớ và tôn vinh quá khứ và
những người đi trước. Nghề thủ công truyền thống là một khía cạnh quan trọng của
bền vững văn hóa. Những sản phẩm thủ công thường được tạo ra bằng các nguyên liệu
tự nhiên và kỹ thuật thủ công truyền thống, không chỉ mang lại sự tinh tế và độc
đáo mà còn tạo ra một cách sống bền vững, tôn trọng môi trường và rất ít gây ô
nhiễm. Thêm vào đó, nghề thủ công truyền thống còn góp phần quan trọng trong việc
duy trì và phát triển các kỹ năng thủ công truyền thống. Nguồn nhân lực truyền
thống và nhiều ngành công nghiệp thủ công khác, giữ vai trò quan trọng trong việc
truyền đạt và truyền thụ những kỹ năng này cho thế hệ sau. Cuối cùng, nghề thủ
công truyền thống cũng có một giá trị kinh tế quan trọng. Những sản phẩm thủ
công truyền thống thường mang tính nghệ thuật cao và được đánh giá cao bởi giá
trị thẩm mỹ và sự độc đáo. Điều này tạo ra cơ hội kinh doanh cho các nghệ nhân
và cộng đồng địa phương, góp phần vào phát triển kinh tế bền vững và cung cấp
nguồn sống cho nhiều người. Nhận thức và thực hành các giá trị này mang giá trị
đạo lý cao.
Việc giải thích các khía cạnh về giá trị của nghề
thủ công truyền thống có những ý lặp lại. Nhưng tôi thấy cần thiết, nên đã nêu đủ
ý tương đối cho mỗi khía cạnh, tránh bỏ sót nếu tách từng khía cạnh ra để
giải thích riêng lẻ.
(Còn tiếp)
Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn,
Hiệp hội Làng nghề Việt Nam
 |
| Gốm Bàu Trúc |
0 Bình luận