BẢN THẢO MỘT TIỂU LUẬN: GIÁ TRỊ CỦA NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ (26)

by - tháng 7 05, 2023

              NGUYỄN LỰC 
     Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn, 
     Hiệp hội Làng nghề Việt Nam 

PHẦN 3: HỒI SINH, KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ
 
Phần này chủ yếu nêu ra vần đề, giải thích và chỉ dẫn (có tính gợi ý) những công việc cần thiết một cách ngắn gọn, căn bản trong tiến trình khôi phục và phát triển di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống trong bối cảnh mới. Đồng thời cũng là dữ liệu của tập Bản thảo một tiểu luận này để sau này viết hoàn chỉnh.
 
Trang trí gốm Chu Đậu


I- VỀ HỒI SINH, KHÔI PHỤC DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN THỐNG
 
Một chút so sánh giữa Hồi sinh nghề thủ công truyền thống và khôi phục nghề thủ công truyền thống có gì khác nhau.
 
Trước hết, các cụm từ "Hồi sinh nghề thủ công truyền thống" và "Khôi phục nghề thủ công truyền thống" có thể hiểu khá tương đồng, nhưng có một số sự khác biệt nhỏ về cách sử dụng từ ngữ:
 
Hồi sinh nghề thủ công truyền thống: Thuật ngữ "hồi sinh" thường chỉ sự tái sinh hoặc phục hồi một cái gì đó đã bị suy giảm hoặc mất dần. Khi áp dụng vào nghề thủ công truyền thống, "hồi sinh" có thể chỉ việc đưa nghề thủ công truyền thống trở lại cuộc sống sau một thời kỳ mai một nghề do suy giảm sự quan tâm của cộng đồng và xã hội. Việc hồi sinh có thể bao gồm việc thiết lập lại cơ sở hạ tầng, phục hồi các kỹ thuật truyền thống, khuyến khích sự tham gia và quan tâm của các nghệ nhân và thợ thủ công.
 
Khôi phục nghề thủ công truyền thống: "Khôi phục" thông thường ám chỉ việc đưa một cái gì đó trở lại tình trạng ban đầu hoặc tình trạng tốt hơn. Trong ngữ cảnh của nghề thủ công truyền thống, "khôi phục" có thể chỉ việc tái thiết, tái tạo và củng cố nghề thủ công truyền thống, bao gồm việc nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo điều kiện cho phát triển sáng tạo, mở rộng thị trường tiêu thụ và tăng cường sự tham gia của nghệ nhân và thợ thủ công.
 
Dù "hồi sinh" và "khôi phục" có thể có sự tương đồng trong việc tái tạo nghề thủ công truyền thống, nhưng "hồi sinh" có thể ám chỉ việc đưa nghề thủ công truyền thống trở lại cuộc sống sau một thời kỳ giảm nghề, trong khi "khôi phục" cũng có ý nghĩa trên và cao hơn, bao gồm việc nâng cao chất lượng, định vị lại vị trí của nghề và đảm bảo sự phát triển bền vững của nghề thủ công truyền thống. Tùy vào từng bối cảnh, mục đích có thể hiểu và sử dụng các cụm từ này phù hợp. Trong bài này “Hồi sinh nghề thủ công truyền thống” ám chỉ đến làm sống lại những nghề đã mai một hoặc có thể đã mất đi hoàn toàn.
 
Cụ thể, hồi sinh di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống là một quá trình khôi phục và phát triển trở lại những nét đẹp, giá trị văn hóa, truyền thống chế tác và sản xuất nghề thủ công truyền thống đã truyền qua nhiều thế hệ trong quá khứ. Việc hồi sinh di sản này có thể là do nhu cầu của xã hội, sự quan tâm và đầu tư từ các cấp chính quyền hoặc do những cá nhân, tổ chức yêu thích và có trách nhiệm với văn hóa, truyền thống và cộng đồng. Điều này giúp bảo tồn và phát triển nghề thủ công truyền thống, đưa nét đẹp văn hóa truyền thống, đặc sản của địa phương, đất nước của chúng ta ra thế giới.
 
Khôi phục di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống là việc phục hồi và bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể liên quan đến nghề thủ công truyền thống của một khu vực hay một dân tộc. Đây là một phần của nỗ lực bảo tồn và phát triển di sản văn hóa của một cộng đồng, với mục đích giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống và đem chúng đến cho các thế hệ tương lai.
 
Các giá trị văn hóa phi vật thể liên quan đến nghề thủ công truyền thống bao gồm:
 
- Sự phát triển kỹ năng thủ công truyền thống: Những nghệ nhân thủ công truyền thống thường có sự tập trung cao độ và kiên trì học tập nghệ thuật để có thể truyền lại cho thế hệ sau.
 
Kỹ năng thủ công truyền thống là một thành phần quan trọng của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Đây là những kỹ năng được truyền từ đời này sang đời khác trong một dòng họ hay trong một cộng đồng cụ thể. Thông qua quá trình học hỏi và sự truyền lại kinh nghiệm, kỹ năng thủ công truyền thống trở nên đa dạng và phong phú.
 
Sự phát triển của kỹ năng thủ công truyền thống phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm nguồn cung vật liệu, công nghệ và thị trường tiêu thụ. Những nghề thủ công truyền thống như gốm, dệt, khắc, đúc, đan lát, và thêu … đã được phát triển và hoàn thiện qua nhiều thế kỷ. Những kỹ thuật này đã được sử dụng để tạo ra những sản phẩm đa dạng từ quần áo, giày dép, túi xách, đồ trang trí, đồ chơi và nhiều hơn nữa.
 
Việc giữ gìn và phát triển kỹ năng thủ công truyền thống đang gặp phải nhiều thách thức. Với sự phát triển của công nghệ, nhiều nghề thủ công truyền thống đã bị thay thế bằng các sản phẩm công nghiệp. Ngoài ra, sự mất cân bằng trong nguồn cung vật liệu cũng ảnh hưởng đến sự phát triển của các nghề thủ công truyền thống.
 
Tuy nhiên, sự phát triển kỹ năng thủ công truyền thống không chỉ có lợi ích về mặt kinh tế mà còn được xem như một phần quan trọng của việc bảo tồn và quảng bá di sản văn hóa. Nó tạo ra sự độc đáo và sự khác biệt trong sản phẩm và góp phần thúc đẩy tìm hiểu và đánh giá các giá trị truyền thống của một cộng đồng.
 
Sự phát triển kỹ năng thủ công truyền thống trong hồi sinh, khôi phục di sản văn hóa phi vật thể là một phần quan trọng trong việc bảo tồn, phát triển và phát huy giá trị của các sản phẩm truyền thống. Các biện pháp cụ thể gồm:
 
a. Đào tạo kỹ năng: cần đào tạo, huấn luyện người trẻ và người dân địa phương về các kỹ năng thủ công truyền thống. Đào tạo có thể bao gồm các khóa học, xây dựng các trung tâm đào tạo, trong đó quy trình sản xuất, tư liệu và kiến thức truyền thống được truyền dạy.
 
b. Tổ chức các lớp học thủ công: tạo ra các lớp học thủ công để hướng dẫn người dân địa phương, trong đó họ có thể học các kỹ năng sản xuất và tạo ra các sản phẩm truyền thống.
 
c. Khuyến khích sản xuất và tiếp thị: khi phát triển các kỹ năng thủ công truyền thống, cần khuyến khích sản xuất và tiếp thị các sản phẩm truyền thống để giới thiệu đến người tiêu dùng và các thị trường.
 
d. Phát triển sản phẩm mới: các nhà sáng lập sản phẩm mới là cần thiết để không chỉ bảo vệ các sản phẩm truyền thống mà còn đưa chúng vào thế kỷ 21. Cần sáng tạo, kết hợp với các kỹ thuật và công nghệ mới để tạo ra sản phẩm mới cổ điển hơn và đáp ứng nhu cầu của thị trường.
 
d. Phát triển mạng lưới các đối tác: tạo ra các mạng lưới đối tác để hỗ trợ và đảm bảo sự phát triển bền vững của các sản phẩm truyền thống.
 
e. Quảng bá và giới thiệu: quảng bá và giới thiệu các sản phẩm truyền thống bằng cách sử dụng các kênh truyền thông, triển lãm và các hoạt động giới thiệu khác.  
 
Chú trọng sự phát triển kỹ năng thủ công truyền thống trong hồi sinh di sản văn hóa phi vật thể là cần thiết để bảo tồn, phát triển và bảo vệ các giá trị văn hoá truyền thống. Sự phát triển này không chỉ giúp tạo ra những sản phẩm truyền thống độc đáo mà còn giúp tăng cường khả năng sinh kế cho cộng đồng địa phương.
 
- Sự tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử: Những sản phẩm thủ công truyền thống thường được tạo ra dựa trên các quy trình, công cụ và kỹ thuật có từ hàng trăm hoặc hàng ngàn năm trước. Việc chế tác sản phẩm này không chỉ giúp duy trì những giá trị truyền thống mà còn mang ý nghĩa quan trọng trong việc giữ gìn và bảo tồn di sản văn hóa.
 
Sự tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử là một phần quan trọng trong giá trị văn hóa của di sản văn hóa phi vật thể. Điều này đòi hỏi sự đánh giá cao và bảo vệ các giá trị văn hóa và lịch sử của một quốc gia, vùng lãnh thổ hoặc cộng đồng.
 
Sự tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử đòi hỏi chúng ta không chỉ giữ gìn và bảo quản di sản văn hóa phi vật thể mà còn tôn trọng và đánh giá cao giá trị của chúng. Chúng ta cần hiểu và trân trọng được ý nghĩa của những tác phẩm, những nét văn hoá, tín ngưỡng, phong tục, truyền thống của một cộng đồng hay một khu vực cụ thể.
 
Sự tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử cũng đòi hỏi chúng ta phải làm việc với các cấp chính quyền, giới chức quản lý, những nhà hoạch định chính sách để đảm bảo rằng giá trị văn hóa và lịch sử được bảo vệ và giữ gìn. Chính phủ và cộng đồng cũng nên trang bị cho mình những kiến thức cần thiết để hiểu và tôn trọng giá trị của di sản văn hóa phi vật thể.
 
Việc tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử của di sản văn hóa phi vật thể không chỉ giúp bảo quản và bảo vệ các nét văn hoá đa dạng và độc đáo mà còn giúp cộng đồng tạo ra một bức tranh văn hóa phong phú hơn, đóng góp vào sự phát triển bền vững của cộng đồng.
 
Việc tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống là rất quan trọng. Đây là những nghề tạo ra những sản phẩm được làm bằng tay, có yếu tố kỹ thuật cao và lịch sử lâu đời, gắn liền với cuộc sống và văn hoá của cộng đồng địa phương.
 
Việc tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống đòi hỏi sự bảo vệ, phát triển và lan tỏa giá trị này đến thế hệ sau. Cần có sự đầu tư vào việc bảo tồn và phát triển các sản phẩm này, đồng thời giới thiệu đến người dân và những người đến thăm các địa phương.
 
Để tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống, cần phải tôn trọng những người làm nghề này và trang bị cho họ kiến thức, kỹ năng cũng như hỗ trợ cho họ để sản phẩm được giữ gìn và phẩm chất cao. Những người làm nghề phải được tôn trọng vì họ là người giữ, bảo vệ và truyền lại những giá trị văn hóa lịch sử, nghệ thuật đến thế hệ sau.
 
Tôn trọng giá trị văn hóa và lịch sử trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống còn giúp tăng cường khả năng giao thương và quan hệ giữa các địa phương, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng và thể hiện sự đa dạng và phong phú của văn hoá con người.
 
Giá trị văn hóa và lịch sử mà sản phẩm thủ công truyền thống mang lại là rất đa dạng và quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa.
 
a. Tính độc đáo và sự khác biệt: Mỗi sản phẩm thủ công truyền thống đều mang trong nó những đặc trưng riêng biệt và không trùng lặp. Những sản phẩm này thể hiện sự khác biệt về văn hóa và lịch sử giữa các vùng miền, dân tộc, và đó cũng là sự đặc sắc của mỗi sản phẩm.
 
b. Nguồn cảm hứng và thành tựu nghệ thuật: Những sản phẩm thủ công truyền thống thể hiện sự khéo léo, tinh tế và có giá trị nghệ thuật. Được tạo ra từ những nguyên liệu tự nhiên, những sản phẩm này thực sự thể hiện được tài năng và sự sáng tạo của con người.
 
c. Sức mạnh tinh thần và sự kiên trì: Sản phẩm thủ công truyền thống được tạo ra bởi những thợ thủ công qua nhiều đời. Việc giữ và phát triển những kỹ năng truyền thống, đồng thời chăm sóc chất lượng để sản phẩm có thể tồn tại qua nhiều thế hệ ghi nhận được sức mạnh tinh thần và sự kiên trì của các thợ thủ công.
 
d. Kết nối giữa thế hệ và thể hiện đạo lý: Với sản phẩm thủ công truyền thống, việc truyền đạt kiến thức và kỹ năng từ thế hệ này sang thế hệ khác được tôn vinh và đươc xem là nhiệm vụ của những người bảo tồn di sản văn hóa. Qua đó, kiến thức về các sản phẩm truyền thống cũng được chuyển giao và tồn tại qua nhiều thế hệ, đồng thời thể hiện đạo lý, tâm huyết của những người sống các thời đại trước.
 
Tóm lại, sản phẩm thủ công truyền thống mang trong mình nhiều giá trị về văn hóa và lịch sử của cả một dân tộc, vùng miền. Sự duy trì, giữ gìn và phát triển này giúp bảo tồn những giá trị này đến thế hệ tiếp theo.
 
- Kết nối giữa con người với tự nhiên và xã hội: Các sản phẩm thủ công truyền thống thể hiện sự kết nối giữa con người với môi trường và xã hội xung quanh. Những nghệ nhân thủ công truyền thống thường áp dụng các nguyên lý bền vững và tái chế để giữ gìn môi trường và hạn chế tác động xấu đến con người.
 
Di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống là kết quả của một quá trình tương tác giữa con người với tự nhiên và xã hội. Do đó, việc kết nối giữa con người với tự nhiên và xã hội đã đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn, phát triển và phát huy giá trị của di sản này. Dưới đây là các khía cạnh quan trọng của kết nối giữa con người và tự nhiên, xã hội trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống:
 
a. Kết nối giữa con người và tự nhiên: Di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống rất phụ thuộc vào các tài nguyên tự nhiên như đất, nước, rừng và động vật. Để bảo tồn và phát triển di sản này, cần chú trọng đến sử dụng tài nguyên bền vững và bảo vệ môi trường tự nhiên. Đồng thời, các nghề thủ công truyền thống cũng có thể bảo vệ môi trường tự nhiên bằng cách sử dụng các nguyên liệu và kỹ thuật sản xuất truyền thống.
 
b. Kết nối giữa con người và xã hội: Di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống đóng góp vào phong cách sống và văn hoá của mỗi cộng đồng địa phương. Việc bảo tồn và phát triển các nghề thủ công truyền thống giúp bảo vệ những giá trị văn hóa truyền thống và thực hiện các hoạt động kinh tế mà không gây hại cho môi trường tự nhiên. Đồng thời, việc phát triển các ngành công nghiệp thủ công truyền thống cũng tạo ra cơ hội làm việc và kích thích sự phát triển kinh tế của cộng đồng địa phương.
 
c. Kết nối giữa con người với con người: Việc truyền lại kỹ năng và kiến thức về các nghề thủ công truyền thống từ thế hệ này sang thế hệ khác giúp duy trì và phát triển nghề thủ công truyền thống. Đặc biệt trong bối cảnh hiện nay, việc phát triển các mô hình giáo dục và đào tạo trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống là cực kỳ quan trọng để giúp truyền lại các kỹ năng và kiến thức, đồng thời tạo ra cơ hội cho các thế hệ trẻ tiếp cận với di sản này.
 
Tóm lại, kết nối giữa con người với tự nhiên và xã hội là yếu tố cực kỳ quan trọng để bảo tồn, phát triển và phát huy giá trị của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Chúng ta cần đặc biệt cẩn trọng trong việc sử dụng các tài nguyên tự nhiên, đồng thời tạo ra những giá trị kinh tế và văn hoá cho cộng đồng địa phương.
 
- Giá trị thẩm mỹ và sự độc đáo: Những sản phẩm thủ công truyền thống thường có giá trị thẩm mỹ cao và mang phong cách riêng biệt. Chúng thường được tạo ra bởi các nghệ nhân có khả năng khéo léo và tinh tế, bằng cách sử dụng các nguyên liệu và kỹ thuật đặc biệt.
 
Giá trị thẩm mỹ và sự độc đáo của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống là những yếu tố quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển di sản này. Dưới đây là các khía cạnh quan trọng của giá trị thẩm mỹ và sự độc đáo của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống:
 
a. Giá trị thẩm mỹ: Những sản phẩm của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống bao gồm các sản phẩm từ gỗ, sợi, đá, sành, kim loại... đều mang lại giá trị thẩm mỹ cao. Các sản phẩm này được thiết kế và thực hiện bằng kỹ thuật thủ công tinh xảo, quy trình chế tác tinh tế, mang đến một vẻ đẹp tinh tế, trang nhã, phản ánh trực tiếp phong cách, văn hoá và nghệ thuật của từng cộng đồng. Chính vì vậy, giá trị thẩm mỹ của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống còn rất dễ nhận thấy và được trân trọng ở khắp mọi nơi.
 
b. Sự độc đáo: Di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống đặc biệt hữu dụng vì nó mang tính độc đáo và đặc trưng riêng biệt của từng nền, vùng văn hóa. Sản phẩm của di sản này thể hiện rõ tính địa phương vì chúng mang trong mình nét đặc trưng của văn hóa như thần thoại, tập quán và phong tục tôn giáo của mỗi cộng đồng. Các sản phẩm được tạo ra từ di sản này đều có giá trị lịch sử và vô giá bởi chúng không chỉ đại diện cho nền văn hóa sản xuất mà còn đề cập đến văn hoá tồn tại truyền thống của các cộng đồng, cách mà các nghề thủ công cũng giúp duy trì và phát triển.
 
c. Khả năng tạo thu nhập: Bất kỳ hoạt động kinh doanh nào cũng phải dựa vào sản phẩm có giá trị thẩm mỹ và độc đáo để có thể thành công, đối với di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống thì vậy. Các sản phẩm từ di sản này có thể được bán ra thị trường, tạo thu nhập cho cộng đồng và đóng góp vào sự phát triển kinh tế của địa phương, đặc biệt trong thời đại số khi mọi người đã quen thuộc với các loại hình sản phẩm thủ công, chất lượng cao.
 
Giá trị thẩm mỹ và sự độc đáo của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn và phát triển di sản này, củng cố vị trí của nó trong thị trường và giúp địa phương tạo ra được thu nhập. Đồng thời, giá trị thẩm mỹ của di sản còn giúp chúng ta nhận thức được những giá trị đích thực của nền văn hoá cũng như các khía cạnh thẩm mỹ bị bỏ lỡ của sản phẩm công nghiệp.
 
- Tình yêu thương và tình cảm trong công việc: Công việc thủ công truyền thống thường đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực tâm huyết, đặc biệt là thời gian để hoàn thành một sản phẩm thủ công. Những nghệ nhân thủ công truyền thống thường đeo bám vào công việc của mình với tình yêu và tình cảm mạnh mẽ, suốt đời, cũng như mong muốn truyền lại giá trị đó cho thế hệ sau.
 
Di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống đóng góp rất nhiều vào việc tạo ra, bồi đắp tình yêu thương và tình cảm trong công việc của người thợ thủ công truyền thống:
 
a. Tinh thần đồng nghiệp: Người thợ thủ công thường là những người làm việc ở một môi trường sản xuất nhỏ, làm việc theo phương thức thủ công và chuyên nghiệp. Với sự đam mê và tình yêu thương dành cho nghề, các thợ thủ công sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức với những đồng nghiệp khác, tạo thành một tinh thần đồng nghiệp tích cực và hợp tác trong công việc.
 
b. Tình yêu thương với nguyên liệu và sản phẩm: Người thợ thủ công truyền thống luôn đặt tình yêu thương và sự tôn trọng vào các nguyên liệu và sản phẩm mà họ sử dụng. Họ tôn trọng từng chi tiết và công đoạn của quá trình sản xuất và dành sự chú ý đến từng sản phẩm được tạo ra. Điều này dẫn đến việc tạo ra các sản phẩm có tính thẩm mỹ cao và độc đáo.
 
c. Tình yêu thương với khách hàng: Các thợ thủ công truyền thống rất quan tâm đến sự hài lòng của khách hàng và thường đặt tình cảm vào từng sản phẩm mà mình tạo ra. Họ tạo ra một mối liên hệ tốt đẹp với khách hàng thông qua chất lượng sản phẩm, dịch vụ chăm sóc khách hàng và mối quan hệ giao tiếp.
 
d. Tình cảm gia đình: Mỗi người thợ thủ công truyền thống đều là thành viên một gia đình và là nơi họ học hỏi và truyền lại kiến thức về nghề thủ công truyền thống cho các thế hệ sau. Các thợ thủ công truyền thống rất tự hào về công việc của mình và cảm thấy hạnh phúc khi có thể truyền lại nghề thủ công cho con cái, cộng đồng mình.
 
Với sự đam mê, tình yêu thương và tình cảm của mình, các thợ thủ công truyền thống tạo ra các sản phẩm có giá trị thẩm mỹ và kỹ thuật, được tạo ra bằng đôi tay và trái tim. Các sản phẩm này không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn chứa đựng những giá trị tinh thần và con người đặt vào đó, phản ánh đến sự đồng cảm và sự phát triển của cộng đồng truyền thống.
 
(Còn tiếp)


Bài có thể bạn quan tâm

0 Bình luận

THEO DÕI CHÚNG TÔI @INSTAGRAM

Copyright Sáng kiến thủ công quốc gia