BẢN THẢO MỘT TIỂU LUẬN: GIÁ TRỊ CỦA NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ (28)
NGUYỄN LỰC
Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn,
Hiệp hội Làng nghề Việt Nam
PHẦN 3: HỒI SINH, KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ
I- VỀ HỒI
SINH, KHÔI PHỤC DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN THỐNG (tiếp
theo)
- Xem bài
trước, bài 26 và bài 27
Động cơ hồi
sinh di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống
Động cơ phục hồi sinh di sản văn hóa phi vật thể
nghề thủ công truyền thống của các quốc gia trên thế giới đề cập đến những nỗ lực
phục hồi di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống ở các quốc gia
khác nhau trên thế giới. Những nỗ lực này nhằm mục đích bảo tồn và thúc đẩy các
hoạt động thủ công truyền thống vốn đã ăn sâu vào di sản văn hóa của các cộng đồng
khác nhau cùng nhiều lợi ích quan trọng, bao gồm:
a. Bảo tồn giá trị văn hóa và lịch sử:
Di sản văn hóa là biểu hiện của lịch sử và văn hóa của một dân tộc, đất nước. Hồi
sinh các nghề thủ công truyền thống giúp bảo tồn những giá trị này, tránh tan
biến và mất đi vĩnh viễn.
Việc hồi sinh các nghề thủ công truyền thống giúp bảo
tồn giá trị văn hóa và lịch sử là quá trình khôi phục và phát triển các nghề thủ
công truyền thống đang bị mai một hoặc đang bị lãng quên. Những nghề này thường
có liên quan trực tiếp đến những giá trị văn hóa và lịch sử của một cộng đồng.
Các sản phẩm thủ công được tạo ra từ các nghề này thường mang trong mình những
đặc trưng riêng biệt, thể hiện nét độc đáo của mỗi vùng miền, mỗi dân tộc. Việc
đào tạo và phát triển các nghề thủ công truyền thống còn giúp bảo tồn những kỹ
thuật sản xuất, công cụ và kinh nghiệm truyền lại từ đời này sang đời khác,
đóng góp vào việc duy trì và phát triển công cụ và kỹ thuật hàng ngàn năm của
con người. Từ đó, giá trị văn hóa và lịch sử của một vùng đất sẽ được bảo tồn
và phát triển, đồng thời còn giúp thúc đẩy phát triển kinh tế và du lịch của
các địa phương.
Các sản phẩm thủ công như thêu, đan, dệt, làm gốm,
đúc đồng... mang trong mình những đặc trưng riêng biệt, thể hiện nét độc đáo của
mỗi vùng miền, mỗi dân tộc. Việc đào tạo và phát triển các nghề thủ công truyền
thống cũng giúp bảo tồn những kỹ thuật sản xuất, công cụ và kinh nghiệm truyền
lại từ đời này sang đời khác, đóng góp vào việc duy trì và phát triển công cụ
và kỹ thuật hàng ngàn năm của con người.
Để hồi sinh các nghề thủ công truyền thống giúp bảo
tồn giá trị văn hóa và lịch sử, có thể áp dụng một số cách thức, biện pháp sau:
- Đánh thức ý thức của cộng đồng về giá trị của các
nghề thủ công truyền thống.
- Thúc đẩy các chương trình giáo dục và đào tạo để
giới trẻ hiểu và yêu thích các nghề thủ công truyền thống.
- Quảng bá và thúc đẩy các sản phẩm thủ công truyền
thống thông qua các hoạt động trưng bày, giao lưu văn hóa.
- Tổ chức các sự kiện, chương trình giao lưu giữa
các di sản văn hóa, các địa phương để trao đổi kinh nghiệm, học hỏi, chia sẻ kiến
thức về các nghề thủ công truyền thống và sản phẩm thủ công.
- Tạo ra cơ hội và điều kiện cho các nhà sản xuất
và nghệ nhân tham gia đào tạo kỹ năng và nhận được sự hỗ trợ từ cộng đồng địa
phương và xã hội.
- Hỗ trợ tài chính để giúp các nghệ nhân và cơ sở sản
xuất sản phẩm thủ công truyền thống phát triển và mở rộng thị trường.
- Kết nối các nghệ nhân và cơ sở sản xuất với các
doanh nghiệp để phát triển sản phẩm thủ công truyền thống và đưa ra thị trường
rộng hơn.
Việc hồi sinh các nghề thủ công truyền thống sẽ đem
lại lợi ích về kinh tế, giáo dục và giá trị văn hóa cho cộng đồng và xã hội.
Một số chương trình Bảo tồn giá trị văn hóa và lịch
sử của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống được Liên hợp Quốc
và các quốc gia xây dựng và triển khai như sau:
UNESCO: UNESCO có Chương trình Bảo tồn di sản văn
hóa phi vật thể, trong đó có chương trình Bảo tồn Văn hoá bằng cách khuyến
khích các hoạt động liên quan đến các nghề thủ công truyền thống.
Nhật Bản: Nhật Bản có chương trình Bảo tồn các nghề
thủ công truyền thống tại các khu phố cổ, nhằm bảo tồn và phát triển các kỹ thuật
và kinh nghiệm sản xuất để bảo vệ văn hoá và lịch sử.
Hàn Quốc: Hàn Quốc có chương trình Bảo tồn các di sản
văn hóa phi vật thể, trong đó có các chương trình bảo tồn và phát triển các nghề
thủ công truyền thống như gốm sứ, dệt, thêu.
Việt Nam: Việt Nam có chương trình “Vì
một Việt Nam bền vững về văn hóa” nhằm bảo tồn và phát huy giá trị các di sản
văn hóa phi vật thể, trong đó có đưa các nghề thủ công truyền thống vào chương
trình giáo dục và phát triển du lịch.
Thái Lan: Thái Lan có chương trình Bảo tồn nghề thủ
công truyền thống của các dân tộc thiểu số, giúp bảo vệ và phát triển các kỹ
năng và kinh nghiệm sản xuất của cộng đồng các dân tộc thiểu số.
Các chương trình này thường tập trung vào việc bảo
tồn, phát triển các kỹ thuật, công cụ sản xuất truyền thống, đào tạo và hỗ trợ
tài chính cho các nghệ nhân và cơ sở sản xuất, quảng bá và phát triển thị trường
cho các sản phẩm thủ công truyền thống, kết nối các nghệ nhân và cơ sở sản xuất
với nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.
b. Phát triển kinh tế và du lịch:
Nghề thủ công truyền thống có thể là một nguồn thu nhập quan trọng cho cộng đồng
và quốc gia. Việc hồi sinh và phát triển nghề này sẽ thúc đẩy kinh tế địa
phương, tạo việc làm và thu hút khách du lịch, góp phần vào phát triển bền vững.
Văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống đóng
góp rất nhiều vào phát triển kinh tế của một quốc gia, bởi chúng là một phần
quan trọng của văn hóa địa phương và đáp ứng nhu cầu về sản phẩm và trải nghiệm
của khách du lịch. Một số đóng góp của văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền
thống đối với phát triển kinh tế của một quốc gia có thể thấy:
a. Tạo ra việc làm: Các sản phẩm thủ công truyền thống
thường được sản xuất tại cơ sở sản xuất nhỏ, giúp tạo ra việc làm cho các nghệ
nhân và cộng đồng địa phương. Việc phát triển các ngành sản xuất truyền thống
cũng có thể tạo ra thêm việc làm trong các lĩnh vực khác như du lịch, quảng
cáo, điện ảnh, và mặt hàng thương mại.
b. Tạo ra giá trị kinh tế: Các sản phẩm thủ công
truyền thống có thể là một nguồn thu nhập quan trọng đối với các cộng đồng địa
phương. Ngoài ra, sản phẩm thủ công truyền thống cũng là một phần không thể thiếu
trong các ngành kinh doanh quà tặng, vật dụng trang trí và thời trang và xuất
khẩu.
c. Quảng bá hình ảnh đất nước: Các sản phẩm thủ
công truyền thống cũng giúp quảng bá hình ảnh đất nước, thu hút du khách đến
thăm quan và mua sắm. Ngoài ra, các hoạt động văn hóa truyền thống cũng có thể
là một phần quan trọng của các hoạt động du lịch như lễ hội, di tích, sân khấu
văn hóa, và chợ phiên.
d. Bảo tồn văn hóa được lưu giữ bởi các cộng đồng địa
phương: Sản phẩm thủ công truyền thống là một phần không thể thiếu của văn hóa
địa phương, bảo tồn chúng sẽ giúp duy trì và phát triển bền vững các giá trị
văn hoá và tài nguyên trong quá trình phát triển kinh tế của một quốc gia.
Các nghề thủ công truyền thống có giá trị quan trọng
đối với ngành du lịch, bởi chúng là một phần không thể thiếu của văn hoá địa
phương. Du lịch có thể giúp quảng bá và bảo tồn các nghề thủ công truyền thống,
cũng như tạo ra cơ hội kinh doanh và phát triển cho cộng đồng địa phương. Một số
giá trị của nghề thủ công truyền thống đối với du lịch cần quan tâm:
- Giàu văn hoá: Các nghề thủ công truyền thống thường
liên quan đến sản xuất những sản phẩm mang tính văn hoá đặc trưng của một địa
phương hoặc quốc gia. Sản phẩm thủ công truyền thống có thể là cách để du khách
khám phá và thưởng thức văn hoá địa phương.
- Tạo nét độc đáo: Các sản phẩm thủ công truyền thống
thường mang nét độc đáo, đặc biệt trong thời đại của những sản phẩm được sản xuất
công nghiệp. Việc giữ gìn và bảo tồn các nghề thủ công truyền thống sẽ giúp giữ
nét độc đáo cho điểm đến du lịch.
- Tạo ra giá trị kinh tế: Việc phát triển các nghề
thủ công truyền thống có thể giúp tạo ra giá trị kinh tế cho các cộng đồng địa
phương. Những sản phẩm thủ công truyền thống có thể được bán tại các cửa hàng
lưu niệm và cửa hàng bán đặc sản, cũng như trở thành một phần của các chương
trình trải nghiệm và làm việc tay ngang.
- Bảo tồn và phát triển: Sự phụ thuộc vào sản xuất
công nghiệp đang đe dọa sự tồn tại của các nghề thủ công truyền thống. Du lịch
có thể giúp bảo tồn và phát triển các nghề thủ công truyền thống bằng cách quảng
bá và thúc đẩy việc sản xuất, giúp họ trở nên mãnh liệt và bền vững hơn.
Để làm cho nghề thủ công truyền thống đóng góp có
hiệu quả cho du lịch, cần có một số biện pháp và cách thức tiến hành như sau:
- Quảng bá và giới thiệu về nghề thủ công truyền thống:
Để được khách du lịch biết đến và quan tâm đến các nghề thủ công truyền thống,
cần có một chiến lược quảng bá và giới thiệu hiệu quả. Việc này có thể thông
qua các trang web, hội chợ triển lãm, khóa học, trình diễn văn hóa, và các cuộc
thi. Quảng bá và giới thiệu giúp khách du
lịch hiểu rõ hơn về giá trị và ý nghĩa của các sản phẩm thủ công truyền thống.
- Hợp tác với nhà quản lý địa phương: Cần phải hợp
tác với các nhà quản lý địa phương để xác định những nghề thủ công truyền thống
địa phương đặc trưng và bảo tồn chúng. Việc này có thể bao gồm xây dựng các
chính sách và quy định để bảo vệ các nghề thủ công truyền thống, khu vực sản xuất,
và đào tạo các nghệ nhân.
- Cập nhật kiến thức và kỹ năng cho các nghệ nhân:
Các nghệ nhân cần được đào tạo về kỹ năng và sáng tạo để cải tiến và duy trì
các nghề thủ công truyền thống. Điều này có thể bao gồm trao đổi kinh nghiệm,
khóa học đào tạo, và cung cấp các tài liệu hướng dẫn về kỹ thuật.
- Phát triển các sản phẩm thủ công truyền thống đa
dạng và hấp dẫn: Để thu hút khách du lịch, cần phát triển các sản phẩm thủ công
truyền thống đặc sắc, đa dạng, và hấp dẫn. Các sản phẩm mới có thể kết hợp nhiều
kỹ thuật và vật liệu, hoặc được thiết kế để phù hợp với sở thích khách hàng.
- Tạo ra các trải nghiệm đắt giá: Tạo ra các trải
nghiệm đắt giá được liên kết với nghề thủ công truyền thống, như tour du lịch
thăm quan các cơ sở sản xuất, tham gia vào các khóa học lớp học với nghệ nhân,
hoặc thưởng thức các buổi trình diễn.
- Đưa vào sử dụng các công nghệ mới: Đưa vào sử dụng
các công nghệ như marketing số, phát triển ứng dụng điện thoại thông minh, hoặc
truyền thông xã hội để tiếp cận khách hàng mới và giới thiệu các sản phẩm thủ
công truyền thống đóng góp hiệu quả cho du lịch.
c. Tạo đẳng cấp và danh tiếng quốc tế:
Hồi sinh di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống giúp địa phương,
đất nước được biết đến với những đặc sản, các sản phẩm do thợ thủ công lành nghề
sản xuất. Điều này tạo nên danh tiếng và đẳng cấp quốc tế cho các sản phẩm địa
phương và thúc đẩy xuất khẩu.
Được coi là tài sản văn hóa quan trọng, di sản văn
hóa phi vật thể đã trở thành một yếu tố quan trọng trong việc xây dựng đẳng cấp
và danh tiếng quốc tế của một quốc gia. Điều này có thể làm được nhờ các lợi
ích sau:
- Tạo đẳng cấp và danh tiếng quốc tế: Những nơi có
di sản văn hóa phi vật thể đặc trưng sẽ được thế giới biết đến và trở nên nổi
tiếng. Việc tôn vinh và bảo tồn sẽ giúp nâng cao phong cách văn hoá của một khu
vực hoặc của một quốc gia và có thể tạo ra một số lợi ích kinh tế và xã hội. Ví
dụ, Nhật Bản được biết đến với nhiều di sản văn hóa phi vật thể đáng kinh ngạc
như những đền Shinto, kimono, sân khấu Noh và hội hoa cherry blossom (Lễ hội
hoa anh đào Nhật Bản), tất cả đã giúp nâng cao danh tiếng và thu hút lượng lớn
khách du lịch đến đây.
- Tạo ra nguồn thu nhập quan trọng từ du lịch: Bảo
tồn và phát triển các di sản văn hóa phi vật thể có thể tạo điều kiện thúc đẩy
cho ngành du lịch phát triển và đưa đến tăng thu nhập cho cộng đồng địa phương.
Việc khai thác du lịch một cách bền vững có thể tạo ra nhiều cơ hội việc làm
cho người dân địa phương. Ví dụ, di sản văn hóa phi vật thể như Thánh địa
Vatican đã trở thành một điểm đến lý tưởng cho du khách từ khắp nơi trên thế giới.
- Góp phần giữ gìn và bảo tồn các giá trị văn hóa:
Các di sản văn hóa phi vật thể là một phần quan trọng của văn hóa địa phương và
là nguồn cảm hứng của các thế hệ tới. Việc bảo tồn và tôn vinh chúng giúp đảm bảo
sự bền vững của kiến trúc, tài liệu, câu chuyện, phong tục và nghệ thuật và
giữ gìn những giá trị này cho thế hệ sau.
- Góp phần giáo dục và tăng cường nhận thức văn hóa
cho cộng đồng địa phương và du khách: Di sản văn hóa phi vật thể có thể truyền
tải kiến thức, cảm hứng, và trải nghiệm tốt đẹp về văn hóa địa phương cho du
khách và cộng đồng địa phương. Việc giáo dục và tăng cường nhận thức văn hóa có
thể giúp cho người ta hiểu sâu hơn về bản sắc văn hóa và nhận thức tại sao cần
phải bảo tồn và giữ gìn chúng.
Vì vậy, tôn vinh và bảo tồn di sản văn hóa phi vật
thể không chỉ tạo thêm giá trị cho văn hóa địa phương, mà còn có một số lợi ích
về kinh tế, giáo dục và xã hội đối với quốc gia.
Một số ví dụ về những đóng góp của nghề thủ công
truyền thống trong việc tạo đẳng cấp và danh tiếng quốc tế cho một quốc gia như
sau:
- Tạo ra những sản phẩm độc đáo và đẹp mắt: Nghề thủ
công truyền thống sản xuất ra những sản phẩm độc đáo và đẹp mắt, thể hiện sự
tinh tế, sáng tạo và tâm huyết của con người. Những sản phẩm này không những
làm giàu nội dung văn hóa địa phương, mà còn trở thành một “sứ giả” của văn hóa
địa phương gửi tới thế giới.
- Nâng cao giá trị sản phẩm: Nghề thủ công truyền
thống tạo ra những sản phẩm có giá trị cao về mặt kinh tế và văn hóa. Việc bảo
tồn và phát triển nghề thủ công truyền thống giúp tăng giá trị sản phẩm và tạo
ra cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp và người làm nghề.
- Tạo ra cơ hội việc làm: Nghề thủ công truyền thống
đóng góp tích cực trong việc tạo ra cơ hội việc làm cho người dân địa phương, đặc
biệt là người dân ở các nông thôn và khu vực khó khăn khác. Việc bảo tồn và
phát triển nghề thủ công truyền thống có thể giúp cải thiện điều kiện sống và
nâng cao thu nhập của các hộ gia đình.
- Tăng cường xúc tiến du lịch: Các sản phẩm nghề thủ
công truyền thống có thể trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn, giúp thu hút
khách du lịch đến với quốc gia. Việc tăng cường xúc tiến du lịch sẽ giúp tạo ra
nhiều việc làm mới và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
- Góp phần bảo tồn và phát triển văn hóa địa
phương: Nghề thủ công truyền thống là một phần không thể thiếu trong bản sắc
văn hóa địa phương. Việc bảo tồn và phát triển nghề thủ công truyền thống giúp
bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa địa phương, tăng cường nhận thức về
văn hóa và giáo dục cho người dân địa phương và du khách.
Vì vậy, nghề thủ công truyền thống là một phần quan
trọng của di sản văn hóa phi vật thể và đã có đóng góp rất lớn để tạo đẳng cấp
và danh tiếng quốc tế cho một quốc gia.
d. Duy trì nhận thức và tự hào văn hóa:
Hồi sinh di sản văn hóa giúp duy trì và phát triển nhận thức văn hóa của mọi
người, góp phần vào sự tự hào về truyền thống và đặc điểm văn hóa cổ truyền. Điều
này làm tăng nhận thức xã hội về giá trị của di sản văn hóa và khuyến khích sự
tôn trọng và đánh giá cao.
Bằng cách bảo tồn và phát triển di sản này, chúng
ta có thể giúp duy trì nhận thức và tự hào về văn hóa của mình. Một số điểm lý
giải về điều này như sau:
- Giữ lại các giá trị văn hóa: Di sản văn hóa phi vật
thể bao gồm các giá trị văn hóa như phong tục, tập quán, lễ hội, trang phục
truyền thống và các hình thức trình diễn nghệ thuật truyền thống. Việc bảo tồn
các giá trị này giúp duy trì nhận thức về văn hóa của một quốc gia và giữ những
giá trị này lại cho thế hệ sau.
- Tăng cường cảm giác tự hào: Di sản văn hóa phi vật
thể giúp duy trì và tăng cường cảm giác tự hào của người dân địa phương về bản
sắc văn hóa của riêng họ. Việc quảng bá và giới thiệu di sản văn hóa tới các quốc
gia khác cũng có thể tăng cường cảm giác tự hào về nền văn hóa của quốc gia đó.
- Tạo ra sự thấu hiểu cho các quốc gia khác: Di sản
văn hóa phi vật thể giúp tạo ra sự thấu hiểu giữa các quốc gia khác nhau thông
qua việc giới thiệu và giao lưu, truyền bá các giá trị văn hóa. Việc giáo dục
và giới thiệu những giá trị văn hóa cho khách du lịch từ các quốc gia khác có
thể giúp tăng cường sự tôn trọng và cảm thông giữa các nền văn hóa khác nhau.
- Tức thời quảng bá và quảng cáo cho quốc gia: Duy
trì và phát triển di sản văn hóa phi vật thể có thể giúp tạo ra sự chú ý đến quốc
gia đó và tạo điều kiện cho quảng bá và quảng cáo. Việc quảng bá trên các
phương tiện truyền thông và qua các sự kiện giúp tăng cường thương hiệu và danh
tiếng quốc gia.
Vì vậy, di sản văn hóa phi vật thể có đóng góp rất
lớn trong việc duy trì nhận thức và tự hào về văn hóa của một quốc gia.
Còn đối với di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ
công truyền thống giúp duy trì nhận thức và tự hào về văn hóa của một quốc gia
như sau:
- Duy trì nhận thức về văn hóa địa phương: Nghề thủ
công truyền thống là một phần không thể thiếu của văn hóa địa phương và là một
di sản văn hóa phi vật thể quan trọng. Việc bảo tồn và phát triển nghề thủ công
truyền thống giúp duy trì và phát triển nhận thức về văn hóa địa phương. Những
sản phẩm nghề thủ công truyền thống thể hiện sự tinh tế, sáng tạo và tâm huyết
của người làm nghề, làm nổi bật bản sắc và đặc trưng của một vùng đất.
- Tăng cường cảm giác tự hào về văn hóa: Nghề thủ
công truyền thống giúp tạo ra một cảm giác tự hào về văn hóa địa phương bằng
cách thể hiện một phần của quá trình lịch sử và truyền thống của đất nước, và
đã được phát triển qua nhiều thế kỷ. Khi người dân địa phương thực hành và truyền
lại nghề thủ công truyền thống, họ có thể giữ vững và phát triển bản sắc, truyền
lại lòng tự hào cho thế hệ sau.
- Tạo ra cơ hội kinh doanh: Việc bảo tồn và phát
triển nghề thủ công truyền thống giúp tạo ra các cơ hội kinh doanh mới cho địa
phương. Các sản phẩm nghề thủ công truyền thống có giá trị kinh tế cao và hấp dẫn
cho người tiêu dùng. Việc bảo tồn và phát triển nghề thủ công truyền thống cũng
có thể giúp bảo vệ các thương hiệu địa phương và đưa chúng vào cuộc chơi kinh
doanh quốc tế.
- Tăng cường nhận thức về văn hóa địa phương: Những
sản phẩm nghề thủ công truyền thống thường được trưng bày và giới thiệu đến du
khách từ các quốc gia khác. Việc tăng cường nhận thức và những trải nghiệm về
văn hóa địa phương có thể giúp khách du lịch hiểu rõ hơn về văn hóa địa phương
và đóng góp vào việc duy trì và bảo tồn nghề thủ công truyền thống.
Cuối cùng, việc hồi sinh di sản văn hóa phi vật thể
nghề thủ công truyền thống cũng góp phần vào việc bảo tồn môi trường. Các sản
phẩm thủ công thường được làm từ nguyên liệu tự nhiên và thường không gây ô nhiễm
môi trường. Bằng cách khuyến khích việc sử dụng các sản phẩm thủ công truyền thống,
chúng ta có thể giảm thiểu sự tiêu thụ và lãng phí tài nguyên tự nhiên.
Vì vậy, nghề thủ công truyền thống là một phần
không thể thiếu của di sản văn hóa phi vật thể và đã có đóng góp rất lớn trong
việc duy trì nhận thức và tự hào về văn hóa của một quốc gia.
(Còn tiếp)
Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn,
Hiệp hội Làng nghề Việt Nam
 |
| Nhờ hồi sinh nghề dệt thổ cẩm của người Chăm, ngày càng nhiều du khách tham quan Làng nghề Dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp (Ninh Thuận) |
0 Bình luận