NGUYỄN LỰC
      Phó Chủ tịch Hội đồng Tư vấn,
      Hiệp hội Làng nghề Việt Nam
 
PHẦN 3: HỒI SINH, KHÔI PHỤC VÀ PHÁT TRIỂN NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ
 
I- VỀ HỒI SINH, KHÔI PHỤC DI SẢN VĂN HÓA PHI VẬT THỂ NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN THỐNG (tiếp theo)
 
- Xem bài trước, bài 26, bài 27 và bài 28
 

Sản phẩm được tết, bện từ cói và lục bình của Công ty TNHH Đổi Mới (Ninh Bình)

Các việc làm cụ thể trong việc khôi phục di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống có thể bao gồm:
 
a. Thu thập và ghi chép các kiến thức truyền thống: Việc thu thập và ghi chép các kiến thức của các nghệ nhân và thợ thủ công truyền thống là đầu tiên và rất quan trọng để bảo tồn và phát triển nghề thủ công. Các nghệ nhân và thợ thủ công truyền thống có thể chia sẻ kinh nghiệm và kỹ thuật của mình qua các buổi hội thảo, đào tạo và các tài liệu. Việc này giúp các thế hệ trẻ có thể học và tham khảo những kiến thức để sáng tạo ra các sản phẩm mới hoặc phát triển những sản phẩm truyền thống.
 
Việc thu thập và ghi chép các kiến thức truyền thống trong quá trình khôi phục di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống có thể được thực hiện theo các bước sau:
 
- Xác định mục tiêu: Đầu tiên, xác định mục tiêu thu thập và ghi chép kiến thức truyền thống. Điều này có thể bao gồm việc tìm hiểu về các kỹ thuật, nguyên liệu, công cụ và quy trình sản xuất liên quan đến nghề thủ công truyền thống.
 
- Xác định nguồn thông tin: Xác định các nguồn thông tin liên quan, bao gồm các nghệ nhân, thợ thủ công, nhà nghiên cứu, cộng đồng địa phương và các nguồn tài liệu có sẵn. Có thể thực hiện cuộc phỏng vấn, thảo luận và tổ chức cuộc họp với những người có kiến thức và kinh nghiệm về nghề thủ công truyền thống.
 
- Thu thập thông tin: Tiến hành thu thập thông tin từ các nguồn đã xác định. Có thể sử dụng các phương pháp như cuộc phỏng vấn, ghi âm, ghi hình, ghi chú và đo đạc để thu thập thông tin chi tiết về kỹ thuật, quy trình và lịch sử của nghề thủ công truyền thống.
 
- Ghi chép thông tin: Sau khi thu thập thông tin, ghi chép thông tin một cách cẩn thận và chi tiết. Có thể sử dụng các phương pháp ghi chép như viết tay, ghi âm, ghi hình hoặc các công cụ kỹ thuật số để lưu trữ thông tin thu thập được.
 
- Phân tích và tổ chức thông tin: Sau khi ghi chép thông tin, phân tích và tổ chức thông tin theo các chủ đề hoặc loại hình. Điều này giúp tạo ra một cơ sở dữ liệu có cấu trúc và dễ dàng tìm kiếm để tiếp tục nghiên cứu và sử dụng trong quá trình khôi phục di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
 
- Bảo quản và chia sẻ thông tin: Đảm bảo việc bảo quản thông tin thu thập được một cách an toàn và bảo mật. Có thể sử dụng các công cụ kỹ thuật số hoặc phương pháp truyền thống để lưu trữ thông tin. Đồng thời, chia sẻ thông tin với cộng đồng địa phương, nhà nghiên cứu và những người quan tâm khác nhằm tăng cường nhận thức và sự đánh giá về di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
 
Những bước trên có thể được điều chỉnh và tùy chỉnh phù hợp với tình huống cụ thể của từng dự án khôi phục di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
 
Việc nghiên cứu và tìm hiểu về di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống cần làm rõ về lịch sử phát triển, bản sắc đặc trưng, giá trị văn hóa và tầm quan trọng của từng loại nghề thủ công truyền thống.
 
Việc tìm kiếm và thu thập tư liệu chú trọng sử dụng các nguồn tư liệu khác nhau như sách, báo, tài liệu trực tuyến, tài liệu tài trợ, văn bản chính thức, khoảng trống kết nối giữa các tìm hiểu được, những người địa phương và các thợ bậc thầy.
 
Việc thực hiện phỏng vấn với những người địa phương, như thợ thủ công hoặc những người làm việc liên quan đến nghề thủ công truyền thống rất quan trọng vì chúng giúp thu thập kiến thức có liên quan trực tiếp đến sản phẩm, các bước thực hiện, đặc tính, tình trạng sản xuất và cá nhân hóa.
 
Việc tổ chức các hội thảo và buổi tọa đàm để bàn bạc và thảo luận về văn hóa phi vật thể, đáp ứng nhu cầu tìm hiểu của những người tham gia dự án, hướng đến việc tìm kiếm điểm chung trong bảo tồn, phát triển và giới thiệu công nghệ truyền thống.
 
Cần chú ý đến tính thích nghi hóa, cách tân hoặc tiên tiến hóa sản phẩm để phù hợp với thị trường nhu cầu hiện tại, từ đó, đưa các sản phẩm đến với khách hàng và giữ được tính chất truyền thống. Sản phẩm góp thêm vào sức sống vào văn hóa, thịnh vượng và tạo thêm giàu có cho người dân trong những nơi sản xuất.
 
Có nhiều tổ chức và cá nhân có thể tham gia vào việc thu thập và ghi chép các kiến thức truyền thống di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống, bao gồm:
 
- Các tổ chức nghiên cứu và bảo tồn văn hóa: Các tổ chức này thường có chuyên gia và nhà nghiên cứu về văn hóa, di sản và nghề thủ công truyền thống. Ví dụ như viện nghiên cứu văn hóa, viện bảo tồn di sản, trung tâm nghiên cứu văn hóa dân gian, viện nghiên cứu văn hóa dân gian, viện nghiên cứu nghệ thuật dân gian, và các tổ chức tương tự.
 
- Các trường đại học và trung tâm đào tạo: Nhiều trường đại học và trung tâm đào tạo có các chương trình, dự án, đề tài về nghiên cứu và bảo tồn văn hóa, nghệ thuật và di sản. Các giáo sư, nhà nghiên cứu và sinh viên có thể tham gia vào việc thu thập và ghi chép kiến thức truyền thống.
 
- Các tổ chức phi chính phủ, tôn giáo và cơ quan chính phủ: Các tổ chức phi chính phủ và cơ quan chính phủ có thể có chương trình và dự án liên quan đến bảo tồn và phát triển di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Ví dụ như các cơ quan văn hóa, du lịch và phát triển cộng đồng.
 
- Cộng đồng địa phương: Các thành viên trong cộng đồng địa phương, bao gồm các thợ thủ công và những người có kiến thức và kỹ năng truyền thống, có thể tham gia vào việc thu thập và ghi chép kiến thức truyền thống. Họ có thể chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức của mình với các tổ chức nghiên cứu và bảo tồn hoặc thực hiện việc thu thập thông tin trực tiếp.
 
- Các tổ chức phi lợi nhuận và tình nguyện: Có nhiều tổ chức phi lợi nhuận và tình nguyện có mục tiêu bảo tồn và phát triển di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Họ có thể có chương trình và dự án liên quan đến việc thu thập và ghi chép kiến thức truyền thống.
 
- Các nhà sưu tầm, nhà bảo tồn và các chuyên gia về nghề thủ công truyền thống.
 
- Các nhà sáng lập và doanh nghiệp liên quan đến sản xuất và kinh doanh các sản phẩm truyền thống.
 
Quan trọng là tìm hiểu và liên hệ với các tổ chức và cá nhân có liên quan để tìm hiểu về các hoạt động và chương trình thu thập và ghi chép kiến thức truyền thống di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống trong khu vực hoặc lĩnh vực người thự hiện quan tâm.
 
Hiệp hội liên quan đến di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống có thể thực hiện nhiều hoạt động để bảo vệ và phát triển di sản này, bao gồm:
 
- Tổ chức và hỗ trợ các hoạt động nghiên cứu và bảo tồn: Hiệp hội có thể tổ chức các cuộc hội thảo, hội nghị, hội thao (trình diễn) và các hoạt động nghiên cứu khác để tăng cường kiến thức và nhận thức về di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Họ cũng có thể hỗ trợ các dự án bảo tồn và phát triển di sản này.
 
- Đào tạo và giáo dục: Hiệp hội có thể tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo, lớp học và chương trình giáo dục khác về di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Điều này giúp truyền đạt kiến thức và kỹ năng cho các thợ thủ công trẻ tuổi và thế hệ tiếp theo.
 
- Xây dựng mạng lưới và giao lưu: Hiệp hội có thể tạo ra một mạng lưới giao lưu và hợp tác giữa các thợ thủ công, nhà nghiên cứu, nhà bảo tồn và các tổ chức liên quan khác. Điều này giúp tạo ra một sự kết nối và trao đổi thông tin liên quan đến di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
 
- Quảng bá và tiếp cận thị trường: Hiệp hội có thể thúc đẩy việc quảng bá và tiếp cận thị trường cho các sản phẩm và dịch vụ liên quan đến di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Điều này giúp tạo ra cơ hội kinh doanh và phát triển cho các thợ thủ công và cộng đồng địa phương.
 
- Đấu tranh cho chính sách và quyền lợi: Hiệp hội có thể đấu tranh cho việc xây dựng và thúc đẩy chính sách hỗ trợ và bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống. Họ cũng có thể đảm bảo rằng quyền lợi của các thợ thủ công và cộng đồng địa phương được bảo vệ và thúc đẩy.
 
Quy mô và phạm vi hoạt động của hiệp hội sẽ phụ thuộc vào tình huống cụ thể và mục tiêu của tổ chức.
 
b. Phục hồi và tái thiết kế các sản phẩm truyền thống: Việc phục hồi và tái thiết kế các sản phẩm truyền thống là một cách để giữ gìn giá trị văn hóa truyền thống. Các sản phẩm truyền thống cần phải được truyền tay qua các thế hệ, tuy nhiên với sự thay đổi của thời gian, các sản phẩm này có thể bị phai màu hoặc hư hỏng. Việc phục hồi và tái thiết kế giúp duy trì các sản phẩm truyền thống và đồng thời, tạo ra một thị trường hoạt động cho các sản phẩm này.
 
Việc phục hồi và tái thiết kế các sản phẩm truyền thống trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống có thể được tiến hành theo các bước sau:
 
- Nghiên cứu và tìm hiểu: Đầu tiên, nghiên cứu và tìm hiểu về sản phẩm truyền thống cần phục hồi và tái thiết kế. Xem xét các thông tin về lịch sử, kỹ thuật, nguyên liệu và ý nghĩa văn hóa của sản phẩm.
 
- Gặp gỡ và hợp tác với người thợ thủ công: Liên hệ và hợp tác với người thợ thủ công địa phương có kỹ năng và kinh nghiệm trong sản xuất sản phẩm truyền thống. Họ có thể cung cấp thông tin quan trọng về kỹ thuật, nguyên liệu và quy trình sản xuất.
 
- Xác định mục tiêu và phạm vi: Xác định mục tiêu và phạm vi của việc phục hồi và tái thiết kế. Điều này có thể bao gồm việc tạo ra các phiên bản chính xác của sản phẩm gốc hoặc tạo ra các phiên bản hiện đại phù hợp.
 
Việc phục hồi và tái thiết kế các sản phẩm truyền thống trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống có thể được thực hiện theo các bước sau:
 
a. Nghiên cứu và khảo sát: Sưu tập thông tin về sản phẩm cần phục hồi hoặc thiết kế lại, tìm hiểu về nguyên liệu, kỹ thuật sản xuất, cấu trúc, điều kiện sử dụng và giá trị văn hóa của sản phẩm đó.
 
b. Đánh giá và phân tích: Xem xét các điểm mạnh và điểm yếu của sản phẩm để đưa ra quyết định phục hồi hoặc thiết kế lại.
 
c. Lập kế hoạch: Dựa trên kết quả nghiên cứu và đánh giá, lập kế hoạch phục hồi hoặc thiết kế lại sản phẩm, bao gồm thời gian, kinh phí, nguồn lực và đội ngũ thực hiện.
 
d. Thực hiện: Tiến hành phục hồi hoặc thiết kế lại sản phẩm truyền thống theo kế hoạch đã được lập trước đó.
 
đ. Kiểm tra và đánh giá: Kiểm tra chất lượng sản phẩm, đánh giá lại các kết quả đã đạt được so với mục tiêu ban đầu, đưa ra những điều chỉnh và cải tiến nếu cần.
 
e. Bảo tồn và phát huy giá trị: Đưa sản phẩm đã phục hồi hoặc tái thiết kế vào sử dụng, bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa của sản phẩm truyền thống.
 
Các tổ chức và cá nhân có trách nhiệm trong việc phục hồi và tái thiết kế các sản phẩm truyền thống trong di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống bao gồm:
 
a. Nhà nước: Có trách nhiệm quy hoạch và điều phối các hoạt động liên quan đến bảo tồn, phục hồi và phát huy giá trị của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
 
b. Các tổ chức phi chính phủ: Đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức các hoạt động phục hồi, tái thiết kế và bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
 
c. Cộng đồng địa phương: Là những người bảo tồn và phát huy di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống, có trách nhiệm bảo vệ và phát triển giá trị sản phẩm truyền thống của địa phương.
 
d. Các nghệ nhân truyền thống: Là những người giữ gìn và truyền dạy các kỹ thuật sản xuất truyền thống, có trách nhiện giữ và phát triển giá trị của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.
 
đ. Các doanh nghiệp và người lao động địa phương: Có trách nhiệm tham gia bảo tồn và phát triển sản phẩm truyền thống, tạo ra các sản phẩm mới kết hợp với các kỹ thuật và công nghệ hiện đại để giữ gìn và phát triển giá trị của di sản văn hóa phi vật thể nghề thủ công truyền thống.

 
(Còn nữa)