BẢN THẢO MỘT TIỂU LUẬN: GIÁ TRỊ CỦA NGHỀ THỦ CÔNG VÀ LÀNG NGHỀ (13)

by - tháng 5 22, 2021


4- NỀN KINH TẾ DA CAM – CƠ HỘI VÔ TẬN CHO NGHỀ THỦ CÔNG 

Tôi đoan chắc rằng sẽ có rất nhiều người ngạc nhiên khi đọc tiêu đề này. Ngay đến lúc này, lúc tôi đặt bút viết bài này, trên công cụ tìm kiếm bằng tiếng Việt chỉ hiển thị vài lần cụm từ này nhưng chưa có nội dung, nghĩa là chưa có nhiều bài viết về kinh tế nhắc đến “nền kinh tế da cam”. Tôi thật là vui, nếu đây là bài viết bằng tiếng Việt đầu tiên dùng cụm từ “nền kinh tế da cam” để đề cập đến giá trị của nghề thủ công và làng nghề. Tiêu đề được mượn từ tựa một quyển sách nổi tiếng được nhắc đến trong bài này với mục đích nhấn mạnh vai trò và giá trị của nền kinh tế đang phát triển với tốc độ cao nhất hiện nay, trong đó nghề thủ công truyền thống và làng nghề là một thành phần có thứ bậc cao trong nền kinh tế này.

a- Về nền kinh tế da cam:

 - Nền kinh tế da cam là gì? 

Nền kinh tế da cam là tên gọi khác của nền kinh tế sáng tạo, được sử dụng tại khu vực Mỹ Latinh và Caribe. Tuy nhiên, nhiều nước cũng đã sử dụng cụm từ này như Ấn Độ, các nước Châu Phi do khái niệm rộng mở, bao trùm nhiều ngành công nghiệp hơn. Xác định nền kinh tế da cam là gì và như thế nào là một vấn đề phức tạp. Các học giả cho rằng việc tạo ra một định nghĩa phổ quát vừa vô lý vừa không cần thiết. Felipe Buitrago Restrepo, nhà kinh tế học, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Colombia và Iván Duque Márquez, Tổng thống đương nhiệm thứ 33 của Colombia, đồng tác giả cuốn sách “Nền kinh tế da cam, một cơ hội bất tận”, được biên tập bởi Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ (IDB ), giải thích rằng màu da cam, một chất màu được sử dụng ở Ai Cập cổ đại để tô điểm cho lăng mộ của các Pharaoh, là màu chủ đạo cho văn hóa, sự sáng tạo và bản sắc. “Nền kinh tế da cam” trong cuốn sách này được mô tả bao gồm vô số tài năng, sở hữu trí tuệ, khả năng kết nối và, tất nhiên, bao trùm là di sản văn hóa. Mọi người có thể dễ dàng nhận thấy hàng hóa da cam/sáng tạo (nghệ thuật thị giác và biểu diễn, hàng thủ công, nghe nhìn, thiết kế, phương tiện truyền thông mới, v.v.) và dịch vụ sáng tạo (kiến trúc, văn hóa và giải trí, nghiên cứu và phát triển, quảng cáo, v.v.) trong vô số các loại hàng hóa công nghiệp và dịch vụ khác. Năm 2011, xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ da cam/sáng tạo đạt 646 tỷ đô la; nhưng dịch vụ tăng nhanh hơn 70% so với hàng hóa khác vì các giao dịch này ngày càng được thực hiện nhiều hơn qua công nghệ số như internet. 

Một số thuật ngữ có liên quan được sử dụng để chỉ các hiện tượng của “nền kinh tế da cam” bao gồm chủ yếu là ngành công nghiệp văn hóa, công nghiệp sáng tạo, công nghiệp giải trí, công nghiệp nội dung, công nghiệp được bảo vệ bản quyền, nền kinh tế văn hóa và nền kinh tế sáng tạo. Tức là, nền kinh tế da cam bao gồm “tất cả các lĩnh vực mà hàng hóa và dịch vụ được dựa trên sở hữu trí tuệ như: kiến trúc, nghệ thuật thị giác và biểu diễn, hàng thủ công, điện ảnh, thiết kế, xuất bản, nghiên cứu và phát triển, trò chơi và đồ chơi, thời trang, âm nhạc, quảng cáo, phần mềm, truyền hình và phát thanh và trò chơi điện tử...” Đây là liệt kê của John Hawkins, một người tiên phong trong lĩnh vực này, vào đầu thiên niên kỷ mới trong quyển sách “Nền kinh tế sáng tạo: Cách mọi người kiếm tiền từ ý tưởng”. 

Nếu nền kinh tế da cam xoay quanh sự sáng tạo có kích cở kinh doanh lớn thứ năm trên thế giới. Nền “Kinh tế da cam”, hay nền kinh tế sáng tạo, gần đây mới được đặt tên chính thức (vào năm 2011). Liên Hiệp quốc chấp nhận tên gọi này. Thuật ngữ này được đặt ra bởi nhà văn người Anh John Howkins, đề cập đến mọi thứ được phát triển thông qua sự sáng tạo và cảm hứng của mọi người để trở thành các sản phẩm hoặc dịch vụ.  Nó bao gồm tất cả mọi thứ, từ một món đồ chơi đến một vở kịch, hàng thủ công đến… bao gồm cả các khía cạnh khoa học nhất của nghiên cứu và phát triển (R+D). 

- Tại sao là màu cam? 

Ngoài giải thích ở trên, màu cam trong lịch sử gắn liền với tuổi trẻ và hạnh phúc, màu cho lực lượng lao động trẻ hiện tại. Nhiều người coi đây là màu sắc vui nhộn nhất, thường gắn liền với văn hóa và sự sáng tạo. Hơn nữa, tên gọi “nền kinh tế da cam” bắt nguồn từ loại trái cây mà cách tốt để ăn cam là ép lấy nước của nó. Hình ảnh đó tương tự cũng xảy ra với nền kinh tế da cam/ sáng tạo: chúng ta có thể vắt nhiều nước từ một quả cam bằng trí tuệ.
 
- Một vài định nghĩa khác về các ngành công nghiệp trong nền kinh tế da cam?
 
Dưới đây tôi chia sẻ một số định nghĩa từ các cơ quan và tổ chức đã tập trung sự chú ý của họ vào các ngành công nghiệp trong nền kinh tế da cam / sáng tạo này. Tùy vào mỗi ngành và vùng địa lý, tài nguyên, văn hóa – xã hội, các định nghĩa có thể khác nhau.
 
Tổ chức Văn hóa và Khoa học Giáo dục của Liên hợp quốc (UNESCO): Nền kinh tế da cam, còn được gọi là nền kinh tế sáng tạo, là sự tập hợp các thành phần của các nền kinh tế “với mục đích chính là sản xuất hoặc tái sản xuất, quảng bá, phổ biến và/ hoặc tiếp thị hàng hóa, dịch vụ và các hoạt động có yếu tố văn hóa, nghệ thuật hoặc nội dung thuộc về di sản”. Sản phẩm hoặc dịch vụ của nó liên kết với tài sản trí tuệ như trò chơi điện tử, đài phát thanh, truyền hình, phần mềm, quảng cáo, âm nhạc, thời trang, đồ chơi, trò chơi, nghiên cứu và phát triển, xuất bản, thiết kế, phim, hàng thủ công, hình ảnh cũng như biểu diễn nghệ thuật và kiến ​​trúc.
 
Các ngành công nghiệp tự phối hợp các hoạt động với nhau, biến các ý tưởng thành hàng hóa và dịch vụ văn hóa và/ hoặc sáng tạo. Giá trị của những tài sản này được xác định bởi mức độ đổi mới của chúng, được phản ánh trong tài sản trí tuệ.
 
Các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo là những ngành kết hợp việc tạo ra, sản xuất và thương mại hóa các nội dung sáng tạo phi vật thể và có bản chất văn hóa. Những nội dung này thường được bảo vệ bởi bản quyền và có thể ở dạng hàng hóa hoặc dịch vụ. Ngoài tất cả các sản phẩm nghệ thuật và văn hóa, chúng bao gồm cả kiến ​​trúc và quảng cáo.
 
Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD):   Các ngành công nghiệp sáng tạo là cốt lõi của nền kinh tế da cam và được định nghĩa là chu kỳ sản xuất hàng hóa và dịch vụ sử dụng sự sáng tạo và vốn tri thức làm đầu vào chính của chúng. Chúng được phân loại theo vai trò là di sản, nghệ thuật, phương tiện truyền thông và các sáng tạo chức năng (Diaz & Neira-Tovar, 2019).
 
Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO): Là các ngành công nghiệp dựa trên bản quyền là những ngành chuyên dụng, phụ thuộc (liên kết) lẫn nhau hoặc có liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến việc tạo ra, sản xuất, đại lý, trưng bày, truyền thông, phân phối hoặc bán lẻ hiện vật được bảo vệ bản quyền.
 
Bộ Văn hóa, Truyền thông và Thể thao Vương quốc Anh (DCMS): Các ngành công nghiệp sáng tạo là những hoạt động dựa trên sự sáng tạo, tài năng và kỹ năng của cá nhân và có tiềm năng tạo ra việc làm và của cải thông qua việc tạo ra và khai thác tài sản trí tuệ.
 
Ủy ban Kinh tế Châu Mỹ Latinh và Caribe (ECLAC): Các ngành công nghiệp nội dung là các ngành: xuất bản, phim, truyền hình, phát thanh, ghi âm, nội dung di động, sản xuất nghe nhìn độc lập, nội dung web, trò chơi điện tử và nội dung được sản xuất hội tụ kỹ thuật số (đa phương tiện).
 
Dù khác nhau, các định nghĩa vẫn có thể đạt được sự đồng thuận nhất định xung quanh các khái niệm sáng tạo, nghệ thuật và văn hóa như hàng hóa và sự hiện diện của chuỗi giá trị sáng tạo (sẽ có bài riêng về chuỗi giá trị sáng tạo nói chung và chuỗi giá trị sáng tạo đối với sáng tạo hàng thủ công), tương tự đối với quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt là đối với quyền tác giả.
 
- Nền kinh tế da cam được tổ chức như thế nào?
 
Theo Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ - IDB, nền kinh tế da cam được chia thành các loại như sau:
 
Loại 1: Nghệ thuật thị giác (hội họa, điêu khắc, sắp đặt và nghệ thuật video), nghệ thuật chuyển động, nhiếp ảnh, nghệ thuật biểu diễn và trình diễn (sân khấu, múa và múa rối), âm nhạc (dàn nhạc, nhạc kịch và hòa nhạc), du lịch văn hóa và du lịch sinh thái, thủ công mỹ nghệ và các sản phẩm truyền thống, ẩm thực, các trung tâm lịch sử và địa điểm khảo cổ, các biểu hiện và truyền thống văn hóa (ví dụ như lễ hội) và giáo dục về nghệ thuật, văn hóa và ngành kinh tế văn hóa / sáng tạo, cùng những thứ khác.
 
Loại 2: Các ngành công nghiệp văn hóa cung cấp hàng hóa và/ hoặc dịch vụ có thể được sao chép và phổ biến hàng loạt. Chúng bao gồm ngành công nghiệp xuất bản (sách, báo và tạp chí), bản ghi âm nhạc, văn học, đài phát thanh và ngành công nghiệp nghe nhìn (phim và truyền hình), các cơ quan thông tấn và các dịch vụ thông tin khác cũng là một phần của danh mục này.
 
Loại 3: Các sản phẩm và/ hoặc dịch vụ thuộc danh mục này được gọi là phần mềm nội dung và phương tiện mới: trò chơi điện tử, nền tảng kỹ thuật số, tạo và ứng dụng phần mềm, hoạt hình, nghệ thuật đồ họa và minh họa, đồ trang sức, nội dung nghe nhìn tương tác, kiến ​​trúc, thời trang và quảng cáo.
 
- Đặc điểm của nền kinh tế da cam
 
Đặc điểm chính của hàng hóa trong nền kinh tế da cam là quyền sở hữu trí tuệ riêng biệt của mỗi sản phẩm, dịch vụ. Điều này cho thấy rằng các chế tác được xuất khẩu hoặc di chuyển đến đâu trên thế giới, người tạo ra chúng vẫn phải giữ một hình thức sở hữu nhất định. Người ta thấy rằng các doanh nghiệp cần liên kết các hoạt động của họ với nhau bằng cách thay đổi các khái niệm thành các dịch vụ và sản phẩm sáng tạo và / hoặc văn hóa (Reznik, 2016). Ngoài ra, giá trị của những tài sản này được xem xét thông qua mức độ đổi mới của chúng, được phản ánh trong tài sản trí tuệ. Các hành động sáng tạo cần được thể hiện trong dữ liệu chính thức do các cơ quan thống kê quốc gia thu thập, cùng với các tổ chức khác có chuyên môn trong việc thu thập dữ liệu.
 

- Nền kinh tế da cam hiện tại có ý nghĩa gì?
 
Theo Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ (Inter-American Development Bank), nếu nền kinh tế da cam / sáng tạo là một sản phẩm: nó sẽ có khối lượng kinh doanh lớn thứ năm trên thế giới. Nếu nền kinh tế sáng tạo là một quốc gia, đây sẽ là cường quốc kinh tế thứ tư với GDP 4,3 ngàn tỷ USD sau Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nhật Bản; gấp 2,5 lần tổng chi tiêu quân sự của hành tinh (2011).
 
Ngoài ra nền kinh tế da cam / sáng tạo còn có triển vọng phát triển mạnh mẽ với tốc độ cao. Theo báo cáo của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ sáng tạo đã tăng 134% so với năm 2002 và 2011.
 
Thương mại sáng tạo ít biến động trước khủng hoảng hơn so với thương mại hàng hóa hoặc nguyên liệu thô. Bằng chứng thực tế là nó đã vượt qua cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu tốt hơn các lĩnh vực khác như dầu mỏ. Trong khi doanh thu từ Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC), mức giảm 40% trong khủng hoảng năm 2009, thì xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ sáng tạo chỉ giảm 12%.
 
Khu vực Châu Á - Thái Bình Dương chiếm hơn một phần ba doanh số toàn cầu và 43 phần trăm việc làm liên quan đến các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo. Sản lượng văn hóa và sáng tạo là động lực thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế trực tuyến. Theo số liệu năm 2013, các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo khu vực này tạo ra doanh thu 743 tỷ đô la Mỹ (33% doanh thu toàn cầu) và 12,7 triệu việc làm (chiếm 43% công việc trên toàn thế giới). Cùng thời kỳ, trên toàn thế giới, nền kinh tế da cam đạt 2.250 tỷ đô la Mỹ và tuyển dụng gần 30 triệu người. Thị trường này có người tiêu dùng lớn nhất (theo một phân tích năm 2015 của Ernst & Young trong báo cáo Thời đại văn hóa - Bản đồ toàn cầu đầu tiên về các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo do UNESCO phát hành)
 
Châu Âu là thị trường lớn thứ hai, tổng số doanh thu đạt 709 tỷ đô la Mỹ (32% tổng doanh thu toàn cầu) và 7,7 triệu việc làm (26% tất cả việc làm). Nền kinh tế sáng tạo và văn hóa của Châu Âu bắt nguồn từ lịch sử với sự tập trung độc đáo của di sản và các tổ chức nghệ thuật. Châu Âu vẫn luôn là một nhà tạo ra xu hướng trên sân khấu kinh tế toàn cầu. 30 trong số 69 “Thành phố Sáng tạo” của UNESCO thuộc về Châu Âu. Việt Nam giữ 01 vị trí là Hà Nội, Thành phố Sáng tạo về thiết kế.
 
Bắc Mỹ là khu vực thị trường nền kinh tế da cam / sáng tạo lớn thứ ba với doanh thu 620 tỷ USD (28% tổng doanh thu toàn cầu) và 4,7 triệu việc làm (16% tổng số việc làm). Bắc Mỹ là thị trường được hỗ trợ bởi kinh tế văn hóa hàng đầu, là thị trường lớn nhất về truyền hình (182 tỷ đô la Mỹ), phim (28 tỷ đô la Mỹ) và truyền thanh (21 tỷ đô la Mỹ). Bắc Mỹ đi đầu quá trình chuyển đổi kỹ thuật số với số lượng người tiêu dùng lớn nhất về nội dung văn hóa kỹ thuật số [47% kỹ thuật số phân phối và doanh thu, đi trước Châu Á (25%) và Châu Âu (24%)]. Nền kinh tế Mỹ Latinh tạo ra doanh thu 124 tỷ đô la Mỹ (6% thị trường toàn cầu). Châu Phi và Trung Đông đạt doanh thu 58 tỷ USD (3% tổng số) và 2,4 triệu việc làm (8% tổng số việc làm).
 
Ở nhiều nước đang phát triển và các nền kinh tế đang chuyển đổi, có nhiều khả năng trong các lĩnh vực thủ công và nghệ thuật thị giác. Tuy nhiên, đối với một tỷ lệ lớn các quốc gia - đặc biệt là những quốc gia có khuôn khổ pháp lý về sở hữu trí tuệ yếu hơn - lĩnh vực này ít có khả năng có một hệ thống bản quyền đã đăng ký hoạt động tốt nhất hoặc hỗ trợ thể chế mạnh mẽ. Kết quả thường là một nguồn thu nhập không đáng tin cậy và không có khả năng xác nhận quyền sở hữu khi các tác phẩm bị các bên thứ ba chiếm đoạt. Tuy nhiên nghề thủ công và các biểu hiện di sản văn hóa phi vật thể tạo ra nguồn thu đáng kể.
 
- Lợi ích của nền kinh tế da cam là gì?:
 
Với sự trợ giúp của các chính sách công của Chính phủ nhiều nước, các doanh nghiệp quy mô nhỏ, các doanh nhân, cùng với các nhà đầu tư, có thể tìm thấy một cấu trúc mạnh mẽ để duy trì sự hình thành và thành công trong thị trường. Những lợi ích mà nền kinh tế da cam mang lại như sau:
 
Bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ: Như đề cập ở trên, yếu tố chính khiến nền kinh tế da cam trở nên độc quyền trong thực tế, đó là sở hữu trí tuệ đang được đặt dưới dạng sản phẩm nhằm tăng cường phát triển kinh tế. Cá nhân hoạt động thương mại trong các ngành công nghiệp sáng tạo đòi hỏi năng lực trí tuệ mạnh mẽ nhằm củng cố tài sản để đảm bảo rằng công việc của họ vẫn sinh lợi. Các tổ chức hỗ trợ, cùng với quyền sở hữu trí tuệ của cá nhân, cung cấp gấp đôi lợi thế không chỉ giúp xây dựng sự tự tin và an toàn có lợi trong các ngành công nghiệp sáng tạo mà còn là một thành tựu cho các doanh nghiệp trong khu vực. Và do đó, tăng trưởng thu nhập quốc dân thông qua thuế là đương nhiên. Các tổ chức chức năng địa phương và Trung ương được trang bị cụ để hỗ trợ các doanh nghiệp xây dựng mô hình kinh doanh của họ và bảo vệ bản quyền sáng tạo với các nguồn, nhãn hiệu hợp pháp cũng như bằng sáng chế.
 
Ưu đãi thương mại cho các doanh nghiệp: Một đặc điểm của nền kinh tế da cam/ sáng tạo liên quan đến nhiều ưu đãi đáng giá dành cho các doanh nghiệp hoạt động trong một hoặc nhiều ngành được công nhận là “sáng tạo”. “đổi mới”. Tuy nhiên, để được hưởng những đãi này, các doanh nhân, cũng như các nhà đầu tư, trước tiên nên tích hợp hoặc xây dựng một tổ chức trong thị trường và đảm bảo rằng tổ chức đó được ghi nhận của các cơ sở địa phương thích hợp (Żelazny & Pietrucha, 2017). Tóm lại, doanh nghiệp cần đạt được thỏa thuận hoặc tiêu chí cần có để được hỗ trợ pháp lý ở địa phương.
 
Loại trừ thuế: Trong nền kinh tế da cam, chính phủ đưa ra quy định miễn, giảm thuế trong những năm đầu tiên (7-10 năm) sản xuất kinh doanh. Những miễn, giảm này sẽ giúp các nhà đầu tư hoặc khởi nghiệp có điều kiện, có cơ hội tự thành lập doanh nghiệp dựa trên trách nhiệm cùng với các thỏa thuận hợp pháp khác trước khi các yêu cầu về thuế đầy đủ được đưa ra và áp dụng.
 
Cơ hội việc làm mới: Một trong những mục tiêu chính của nền kinh tế da cam là mang lại cơ hội việc làm cho những cá nhân không có tài chính được coi là quan trọng đối với các quốc gia mới nổi. Với sự giúp đỡ của nền kinh tế da cam, các doanh nghiệp nhỏ chỉ cần tuyển dụng và trả lương cho số ít công nhân có kỹ năng. Điều này cũng nhằm tạo điều kiện tạo cơ hội làm việc to lớn cho lao động tại chỗ, do đó giảm thiểu tỷ lệ thất nghiệp nói chung.
 
Tạo cơ hội phát triển vùng, khu vực với nền kinh tế da cam:
 
Mục tiêu quan trọng của nền kinh tế màu da cam là kích thích trao đổi các thông lệ quốc tế và khu vực một cách hiệu quả trong việc áp dụng các hành động nhằm duy trì công việc chung giữa các khu vực tư nhân và nhà nước cùng với giới chuyên gia vì những lợi thế của kinh tế da cam. Năm 2015, các hoạt động kinh tế da cam ước tính chiếm 6,1% GDP thế giới và động lực của chúng đã tăng lên theo cấp số nhân với sự trợ giúp của công nghệ thông tin và truyền thông cùng với số hóa (Kemeny, Nathan & O’Brien, 2020). Đặc biệt, các phân khúc này có khả năng linh hoạt trong các thời điểm xảy ra các trường hợp ngoại sinh, chúng sẽ phục hồi nhanh hơn sau cuộc khủng hoảng kinh tế hoặc tài chính quốc tế, đồng thời nền kinh tế da cam cũng đã chứng tỏ là một sự thay thế trong quá trình đa dạng hóa kinh tế.
 
Các hoạt động trong nền kinh tế da cam có ưu thế liên kết hoạt động trong những khía cạnh thay đổi của các nhóm có khả năng cung cấp sự sáng tạo mạnh mẽ và có thể kích thích các hành động. Chúng cũng tạo điều kiện, cơ hội tuyệt vời đổ thể hiện và củng cố các liên kết khu vực bằng cách tăng cường thương mại cũng như liên kết văn hóa thông qua việc trao đổi các chất liệu, năng lực sáng tạo.
 
Tuy nhiên, để đảm bảo thúc đẩy nhận thức xã hội về các quan điểm quan trọng nhằm phát triển nền kinh tế da cam/ sáng tạo cần phát triển một mạng lưới hỗ trợ tập trung mạnh mẽ, kích thích nhận thức của người dân để nâng cao hiệu quả hoạt động. Sự phát triển một hệ thống thông tin số đồng bộ sẽ chứng tỏ ý nghĩa quan trọng của nền kinh tế da cam/ sáng tạo được hiện thực hóa, trước hết là đối với việc làm và kinh tế. Ở cấp độ thể chế, các công cụ truyền cảm hứng cho nền sản xuất và ngăn chặn sai phạm cần sự trợ giúp mạnh mẽ của luật pháp để đảm bảo quyền sở hữu trí tuệ, cải thiện sự phát triển của các doanh nghiệp, tổ chức và kích thích việc đưa lao động các lĩnh vực kinh tế sáng tạo vào các hệ thống bảo trợ xã hội và lương hưu.
 
- Nền kinh tế da cam là mục tiêu phát triển.
 
Thập kỷ vừa qua là một thập kỷ thuận lợi cho thương mại hàng hóa và dịch vụ sáng tạo (còn gọi là “vật phẩm trí tuệ, vật phẩm có các yếu tố tư duy - mindfactures”), đang dẫn đầu và biến nền kinh tế da cam thành mục tiêu phát triển chính để tạo ra việc làm và sự giàu có. “Các vật phẩm tư duy” như nghệ thuật, thiết kế, trò chơi điện tử, phim ảnh và đồ thủ công, mang trong mình một giá trị biểu tượng vô hình vượt quá giá trị sử dụng của chúng. 
 
Một lựa chọn khác liên quan đến việc thuyết phục tài năng của thanh niên, nền kinh tế các quốc gia cần xem xét việc áp dụng sớm hơn các mô hình kinh doanh dựa trên “hoạt động tư duy” (cốt lõi của cuộc cách mạng da cam) và để xây dựng một quốc gia dẫn đầu dựa trên sự sáng tạo này.  
 
Quyền truy cập (ảo hoặc thực), cũng như sự tiếp xúc giữa khán giả, người hưởng thụ là chìa khóa thành công đối với các sản phẩm nội dung, quảng cáo và công nghệ. Tiếp cận và tiếp xúc cũng đồng thời là chất xúc tác cần thiết để tạo ra sự đổi mới, dựa trên sự liên kết chéo các ý tưởng, cách sử dụng, cách diễn giải và thói quen.
 
Quan niệm về văn hóa hiện nay nói chung được xã hội coi là hàng hóa công cộng, tình trạng này rất có hại cho nghệ sĩ, nghệ nhân và nhà sáng tạo vì nó từ chối ít nhất hai quyền cơ bản đối với họ: (a) công nhận hoạt động của họ như một nghề nghiệp hợp pháp và (b) việc nhận sự đền bù hợp pháp. Tương tự như vậy, những quan niệm này phủ nhận một loại tiến bộ xã hội mà nghệ sĩ, nghệ nhân, nhà sáng tạo và toàn bộ chuỗi giá trị có thể mang lại cho kinh tế và xã hội.
 
Trao đổi văn hóa và các quá trình kinh tế biến nội dung biểu tượng thành hàng hóa và dịch vụ cho xã hội đang phát triển không ngừng. Ngày nay, bản chất của việc tiêu thụ nội dung phi vật thể rất thích hợp. Một thị trường “nội dung” cần được thúc đẩy để tạo ra bằng các biện pháp, công cụ và các nguồn lực.
 
Bằng cách phát triển nền kinh tế da cam, có thể kết nối những chia rẽ trong xã hội và tập hợp những người thiệt thòi với những người có đặc quyền vào một mục tiêu chung. Những người thiệt thòi này có cơ hội sử dụng các công cụ của nền kinh tế da cam để hội nhập xã hội.
 
Các phân khúc trong nền kinh tế da cam có một số cơ hội đầu tư lớn nhất bao gồm điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn và nghe nhìn, công nghệ thông tin và sản xuất phần mềm, lĩnh vực xuất bản, trò chơi điện tử, thủ công mỹ nghệ, thời trang, trang sức và thiết kế.
 
- Những cơ hội chính cho sự bền vững và tăng trưởng của nền kinh tế da cam là gì?
 
Để hỗ trợ các doanh nhân sáng tạo và văn hóa, điều cần thiết là phải làm nổi bật các khuyến khích hiện có, và xem xét luật pháp để cải thiện các quy định, mang lại lợi ích cho các tác nhân của ngành và chuỗi giá trị của họ. Tương tự như vậy, điều quan trọng là phải khuyến khích việc tiếp cận, công nhận và tiêu thụ sản phẩm văn hóa và sáng tạo của đất nước.
 
- Khả năng vô hạn
 
Những tiến bộ và phát triển của công nghệ đã đưa nền kinh tế da cam phát triển đến mức gọi là “sôi sục”.
 
Công nghệ số đã đạt được những bước tiến lớn trong việc thay đổi cách chúng ta giao tiếp, làm việc và thậm chí là liên hệ với nhau, vì giờ đây chúng ta có thể được kết nối với nhau 24 giờ mỗi ngày. Mặt khác, Internet là một cửa sổ mở ra thế giới chưa được biết đến. Nhấp hoặc nhấn vào màn hình cảm ứng trên điện thoại thông minh hoặc máy tính bảng cho phép chúng ta xem, tìm hiểu hoặc khám phá bất kỳ vấn đề nào mà chúng ta quan tâm.
 
Những tiến bộ công nghệ như Internet di động, Internet vạn vật, công nghệ đám mây, lưu trữ năng lượng, in 3D và các vật liệu mới... đang tạo ra không gian mới cho các nghệ sĩ, nghệ nhân hoặc những người phát triển sáng tạo và đổi mới. Đó là lý do tại sao Felipe Buitrago nói về “cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba hay cuộc cách mạng kỹ thuật số”, và là lý do có “cuộc cách mạng da cam” vê kinh tế trong cuốn sách của mình.
 
MGI (McKinsey Global Institute) ước tính rằng sự tăng trưởng theo cấp số nhân hiện nay sẽ có đóng góp cho kinh tế toàn cầu từ 8,8 nghìn tỷ USD đến 24,9 nghìn tỷ USD trong 12 năm tới đối với các công nghệ được liệt kê ở trên (lớn gấp 2-4 lần tổng giá trị thương mại vận chuyển trên Biển Đông của Việt Nam).
 
Với những số liệu và con số như trên, chúng ta dễ dàng nhận thấy rằng nền kinh tế da cam / sáng tạo hiện là loại trái cây ngọt ngào có thể cho rất nhiều nước/giá trị.
 
Vẻ đẹp của thương mại hàng hóa và dịch vụ sáng tạo là khả năng tận hưởng sự đa dạng văn hóa to lớn, sự chia sẻ kỹ năng và kinh nghiệm với tư cách là một cộng đồng toàn cầu. Khi K-pop và K-beauty (Hàn Quốc) bùng nổ, mọi người có thể nhảy theo phong cách Gangnam Style. Ngoài việc làm giàu văn hóa, các nhà hoạch định chính sách đã chú ý đến việc xuất khẩu các sản phẩm văn hóa và sáng tạo nhằm thúc đẩy lợi nhuận cuối cùng của GDP.
 
Vương quốc Anh được biết đến với các trò chơi điện tử nổi tiếng thế giới. Một trong những mặt hàng xuất khẩu đáng chú ý nhất của nó là Grand Theft Auto 5, trò chơi điện tử bán chạy nhất mọi thời đại, thu về 1 tỷ đô la trên toàn thế giới trong ba ngày phát hành đầu tiên. Chính phủ Vương quốc Anh đã lập nhiều Quỹ trị giá hàng chục triệu đến hàng trăm triệu bảng Anh để giúp đỡ các công ty khởi nghiệp trò chơi điện tử và đầu tư kỹ năng để đào tạo các lĩnh vực sáng tạo.
 
Canada từ lâu đã cung cấp các khoản tín dụng thấp để thu hút sản xuất phim và video. Quỹ Âm nhạc Ontario cung cấp các khoản tài trợ để giải quyết những lỗ hổng đầu tư trong ngành công nghiệp âm nhạc trực tiếp và thu âm.
 
Các chương trình truyền hình và âm nhạc Latinh thu hút khán giả toàn cầu. Nhiều Di sản Thế giới ở Mỹ Latinh được xây dựng dựa trên nền văn minh Inca, Maya hoặc Aztec cổ đại là thỏi nam châm xuất khẩu du lịch (khi du khách đến và chi tiêu ở trong một nước), hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương và quốc gia đồng thời chia sẻ lịch sử văn hóa phong phú của khu vực.
 
Nghệ thuật, điêu khắc và âm nhạc hiện đại và truyền thống của châu Phi có sức hấp dẫn rộng rãi và được giới thiệu trong các buổi hòa nhạc và lễ hội toàn cầu. Chính phủ Nigeria hỗ trợ ngành công nghiệp điện ảnh (“Nollywood”) đã trở thành nhà tuyển dụng lớn thứ hai của đất nước, tạo ra thu nhập từ xuất khẩu và thu nhập từ thuế.
 
Triển khai một mô hình khác, Dubai của UAE đã tạo ra một ngành tiểu thủ công nghiệp cùng với tổ chức các sự kiện văn hóa quốc tế. Họ tự hào có không gian triển lãm trong nhà lớn nhất khu vực. UAE cũng đã mở Bảo tàng Louvre Abu Dhabi vào năm 2016 để phục vụ như một tiêu điểm cho nghệ thuật đương đại ở Trung Đông và đầu tư 136 triệu đô la vào Bảo tàng Tương lai (The Museum of the Future), nơi trưng bày các phát minh của tương lai, đồng thời cũng được định vị như một vườn ươm cho sự sáng tạo, đổi mới thiết kế toàn cầu.
 
Tổng thống Colombia Iván Duque thậm chí còn vận động hỗ trợ tăng trưởng các ngành công nghiệp sáng tạo và đặt mục tiêu mở rộng sản xuất và xuất khẩu để phát triển nền kinh tế da cam Colombia từ 3,3% lên 10% GDP, đưa ngành này gần ngang bằng với ngành sản xuất hàng hóa khác. Ông đã tổ chức một cuộc đấu giá với hơn 320 nhà đầu tư đặt giá đến 134 triệu đô la “trái phiếu da cam” do Bancóldex phát hành.
 
Để cho phép các ngành công nghiệp này phát triển mạnh, các chính phủ đã xây dựng khuôn khổ pháp lý của họ để bảo vệ tài sản trí tuệ sáng tạo khỏi bị đánh cắp. Hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế da cam / sáng tạo thường có yêu cầu về sở hữu trí tuệ riêng biệt, để khi tác giả hoặc người sáng tạo xuất khẩu, họ sẽ giữ được một số hình thức sở hữu để bù đắp cho việc sử dụng hoặc thưởng thức tác phẩm của bất cứ đâu trên thế giới.
 
Sáng tạo đang nhanh chóng trở thành điều kiện để cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu hóa. Chúng đã trở thành một trong mười kỹ năng hàng đầu được các nhà tuyển dụng tìm kiếm. Việc áp dụng sự sáng tạo không chỉ giới hạn trong các hàng hóa và dịch vụ văn hóa. Tính sáng tạo khoa học thúc đẩy việc theo đuổi những cách thức mới để nghiên cứu, thử nghiệm và giải quyết các vấn đề xã hội. Tư duy sáng tạo được áp dụng để thiết kế sản phẩm mới, quy trình sản xuất mới và thực hành thương mại mới.
 
Nhà phân tích của Ernst & Young chỉ ra rằng thế giới đang trẻ - và dân số trẻ ngày càng biết chữ, có nhiều phương tiện hơn và triển vọng toàn cầu. Nếu các nhà hoạch định chính sách coi sự sáng tạo là một tài sản kinh tế quan trọng, đầu tư, nuôi dưỡng và bảo vệ chúng, các quốc gia có thể tận dụng sản lượng sáng tạo để hỗ trợ việc làm và tăng trưởng. Và - nếu chúng ta có thể quản lý để bảo vệ quyền tự do và khả năng kinh doanh các tác phẩm văn hóa và sáng tạo - chúng ta có thể đồng thời thúc đẩy trải nghiệm đa văn hóa, bảo tồn truyền thống và di sản, đồng thời tôn vinh thẩm mỹ đa dạng, điều có thể chỉ làm cho thế giới của chúng ta văn minh hơn.
 
b- Năm quốc tế về kinh tế sáng tạo vì sự phát triển bền vững, 2021 có ý nghĩa gì?
 
Trong bài viết “Nền kinh tế sáng tạo sẽ có một năm khởi sắc vào năm 2021”, Liên Hiệp Quốc cho biết vào tháng 11 năm 2020, LHQ đã thông qua Nghị quyết A / RES / 74/198, tuyên bố năm 2021 là “Năm Quốc tế về Kinh tế Sáng tạo vì Phát triển Bền vững”. Indonesia đặt tên này và được 81 quốc gia ủng hộ đã chứng thực vang dội về một phần thường bị hiểu nhầm và xuyên tạc trong nền kinh tế toàn cầu.
 
Liên Hiệp Quốc cho biết lý do tại sao LHQ đã và sẽ dành cả năm cho nền kinh tế sáng tạo và vai trò quan trọng của nó trong việc thúc đẩy phát triển bền vững, đặc biệt là trong một thế giới hậu coronavirus như sau:
 
Sau một năm đóng cửa do đại dịch gây ra, không có thời điểm nào tốt hơn để đánh giá cao nền kinh tế sáng tạo, Liên hợp quốc đang thực hiện điều này. Khi đại dịch coronavirus đóng cửa các khu vực truyền thống của cuộc sống, nhiều người đã bắt đầu học nghề thủ công, đọc sách, xem loạt phim và phim dài tập, kết nối với các buổi hòa nhạc kỹ thuật số hoặc mua sắm trực tuyến để mua những món thời trang mới nhất. Họ đã giúp duy trì nền kinh tế sáng tạo, cuối cùng cũng đang có ngày - hay chính xác hơn là năm - dưới ánh mặt trời.
 
Phó Tổng thư ký UNCTAD, Isabelle Durant cho biết giải pháp này là kịp thời. “Các ngành công nghiệp sáng tạo rất quan trọng đối với chương trình phát triển bền vững. Kích thích sự đổi mới và đa dạng hóa là một yếu tố quan trọng trong lĩnh vực dịch vụ đang phát triển, hỗ trợ tinh thần kinh doanh và đóng góp vào sự đa dạng văn hóa.
 
Các ngành công nghiệp văn hóa và sáng tạo đóng một vai trò quan trọng trong việc làm trung gian cho quá trình chuyển đổi kỹ thuật số đang diễn ra trên toàn cầu, và hơn thế nữa, kể từ khi COVID-19, đã thúc đẩy chúng ta trực tuyến với số lượng chưa từng có.
 
Marisa Henderson, người đứng đầu chương trình kinh tế sáng tạo của UNCTAD, cho biết: “Khi nghị quyết đang được đàm phán và thông qua (2019), không ai có thể lường trước được điều gì sẽ xảy ra trong năm: một đại dịch tàn phá hiện trạng”. “Nhưng hơn bao giờ hết, chúng ta cần tư duy sáng tạo, đổi mới và giải quyết vấn đề để thấy mình thoát khỏi những thách thức về bất bình đẳng và dễ bị tổn thương mà chúng ta phải đối mặt hàng ngày. Các ngành công nghiệp sáng tạo, mạch máu của nền kinh tế sáng tạo, được đặt sẵn sự giúp đỡ.”
 
Nghị quyết thừa nhận rằng nền kinh tế sáng tạo có tiềm năng hỗ trợ các nước đang phát triển và các nước có nền kinh tế đang trong quá trình chuyển đổi đa dạng hóa sản xuất và xuất khẩu và thực hiện phát triển bền vững theo phương thức bao trùm và công bằng.
 
COVID-19 đã giáng một đòn khủng khiếp vào ngành công nghiệp sáng tạo, vốn sử dụng hơn 30 triệu người trên toàn cầu, chủ yếu là thanh niên. Năm 2020, các ước tính cho biết chỉ riêng việc hủy bỏ các buổi biểu diễn trước công chúng đã khiến các tác giả thâm hụt khoảng 30% tiền bản quyền toàn cầu, trong khi ngành công nghiệp điện ảnh toàn cầu mất 7 tỷ USD doanh thu.
 
UNCTAD đã theo dõi thương mại hàng hóa và dịch vụ sáng tạo trong gần 20 năm, trong đó tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của nền kinh tế sáng tạo thường cao hơn tốc độ tăng trưởng của các ngành công nghiệp khác.
 
Bà Henderson nói: “Chưa có ước tính mới nào về nền kinh tế sáng tạo năm 2020, nhưng do đại dịch COVID-19, triển vọng có vẻ ảm đạm”. Bà nói thêm: “Do đó, nhu cầu cấp bách là phải thúc đẩy và bảo vệ các ngành công nghiệp sáng tạo, đặc biệt là trong thập kỷ chúng ta đã bỏ ra để đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). “Nếu không có chúng, các mục tiêu phát triển kinh tế, trao quyền cho phụ nữ, và văn hóa và xóa đói giảm nghèo trong SDGs khó có thể đạt được”.
 
Mọi người lên ý tưởng và chế tác tác phẩm này, sau đó sản xuất hoặc xuất bản và lý tưởng nhất là được trả tiền cho ý tưởng và chế tác ấy. Điều này thực sự không khác gì so với các quy trình sản xuất khác, ngoại trừ việc đầu vào chính bắt nguồn từ tài sản trí tuệ (IP) nguyên bản hoặc có bản quyền.
 
Ở Indonesia, quốc gia đã đưa nghị quyết lên Đại hội đồng LHQ có nền kinh tế sáng tạo đóng góp 7,4% vào GDP của các quốc gia, sử dụng 14,3% lực lượng lao động của mình: từ thủ công đến chơi game, thời trang đến đồ nội thất.
 
Tại Vương quốc Anh, các ngành công nghiệp sáng tạo đã đóng góp kỷ lục vào nền kinh tế vào năm 2017, đóng góp 101,5 tỷ bảng Anh vào kho bạc của đất nước và tăng trưởng với tốc độ gần gấp đôi nền kinh tế kể từ năm 2010.
 
Đây là những ví dụ về tiền tệ có tác động rộng hơn. Nền kinh tế sáng tạo đang chứng tỏ là một khu vực kinh tế mới nổi mạnh mẽ, được củng cố bởi số hóa và sự gia tăng dịch vụ. Các chuyên gia nói rằng đóng góp của chúng có thể sẽ tăng lên và nếu các xu hướng chính có thể được khai thác, chúng ta có thể sống trong một thế giới sáng tạo hơn nhiều trong tương lai.
 
Sự kiện lớn trong năm là hội nghị thượng đỉnh ở Indonesia vào tháng 12 năm 2021 về kinh tế sáng tạo. Do đó, trong năm, các quốc gia và tổ chức sẽ làm việc cùng nhau để tăng cường thu thập dữ liệu để đo lường nền kinh tế sáng tạo. “Dữ liệu thường xuyên, đáng tin cậy và có thể so sánh được về đóng góp của kinh tế sáng tạo sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đóng góp kinh tế xã hội của nó ở mọi cấp độ - toàn cầu, khu vực và quốc gia.
 
Tất cả các Quốc gia thành viên, các tổ chức thuộc hệ thống Liên hợp quốc và các tổ chức quốc tế và khu vực khác, cũng như xã hội dân sự, khu vực tư nhân, các tổ chức phi chính phủ, học giả và cá nhân, tuân thủ Năm Quốc tế này một cách thích hợp và phù hợp với các ưu tiên quốc gia, nhằm nâng cao nhận thức, thúc đẩy hợp tác và kết nối Năm quốc tế của nền kinh tế sáng tạo vì sự phát triển bền vững, khuyến khích chia sẻ kinh nghiệm và thực tiễn tốt nhất, nâng cao nguồn nhân lực năng lực và thúc đẩy một môi trường thuận lợi ở tất cả các cấp nhằm giải quyết thách thức của nền kinh tế sáng tạo.
 
Bài viết này như một hình thức hưởng ứng Năm quốc tế của nền kinh tế sáng tạo vì sự phát triển bền vững của cá nhân tôi và hy vọng các nghệ nhân, thợ thủ công, các làng nghề, các doanh nghiệp, các nhà quản lý nhận thức và cùng hưởng ứng.

(Còn tiếp)

NGUYỄN LỰC

Bài có thể bạn quan tâm

0 Bình luận

THEO DÕI CHÚNG TÔI @INSTAGRAM

Copyright Sáng kiến thủ công quốc gia